در مذمت و ستایش ارز دریافتی خودروسازان

ایران فهرست صد واردکننده نخست به‌ لحاظ ارزش دلاری در سال ۱۴۰۲ را در مقایسه با سال ۱۴۰۱ منتشر کرد. به گزارش حاشیه صنعت، بر اساس فهرست منتشر‌شده از مجموع واردات کشور در سال ۱۴۰۲ که برابر با ۶۶.۲ میلیارد دلار است، ۲۴ میلیارد دلار به واردات صد واردکننده اول اختصاص دارد که در این فهرست و در میان برخورداران عمده از ارز در سال گذشته تعدادی از شرکت‌های خودروساز، مونتاژکار و قطعه‌ساز نیز به چشم می‌خورد.

شرکت‌هایی مانند «بازرگانی دولتی ایران، آوا تجارت صبا، پشتیبانی امور دام و ماهیدشت کرمانشاه، خودروسازی مدیران، وزارت دفاع، پاک‌دیده، کرمان‌موتور، کوروش‌موتور، اکسون، غذایی کوروش، ذوب‌آهن، بهمن‌موتور، صبا‌پیشرو، طبیعت، ایران‌خودرو دیزل، داریا‌همراه پایتخت، فولاد مبارکه، کروز، سایپا و آرین‌موتور» در فهرست ارزبگیران بزرگ دیده می‌شوند. در این خصوص ذکر چند نکته ضروری است:

۱-واردات ارزی در همه‌ جای جهان امری پذیرفته‌شده و تسهیلگر استفاده کشورها و شرکت‌ها از مزیت‌های نسبی خود در تعامل با دیگران است. هر‌چند متأسفانه در کشور ما با تراکم تخلفاتی مانند رانت‌خواری‌ها، دلالی‌ها و بنگاه‌داری‌ها یا حتی در مواردی اختلاس‌ها و سوءاستفاده‌ها از تفاوت قیمت‌های ارز، تصویر چندان مطلوبی از اختصاص ارز به شرکت‌ها و نهادها در افکار عمومی وجود ندارد، اما مردم حق دارند به‌صورت شفاف درباره سرنوشت و فرایند مسئله اختصاص ارز بدانند.

۲-سؤال کلیدی این است که ارز اختصاص‌یافته به این شرکت‌ها کجاها هزینه شده است و چگونه؟ سؤال دیگر این است که آیا این ارزدهی منجر به تقویت تولید و اشتغال جامعه شده یا صرفا به خریداری محصولی در کشوری دیگر و فروش آن در کشور مبدأ اختصاص یافته است؟ آیا این ارز به‌خصوص در صنایع جنجالی ایران مانند خودروسازی‌ها، فقط به خرید یا مونتاژ بدون ارزش‌افزوده قابل ذکری منتهی شده یا به «جهش تولید» و «مشارکت مردم» از طریق اشتغال و نوآوری و کارآفرینی نیز منجر شده است؟

۳- در فهرست انتشار‌یافته از سوی گمرک که برای اولین بار انجام می‌شود، نام برخی خودروسازان یا قطعه‌‌سازان ازجمله مدیران‌خودرو، کوروش‌موتور آریا، کرمان‌موتور‌ و کروز به چشم می‌خورد. این فهرست در شرایطی منتشر می‌شود که به گفته ناظران اقتصادی، در چند ماه گذشته، ارزبری مونتاژکاران خودرو و واردکنندگان صرف، حاشیه‌ها، اعتراض‌ها و نگرانی‌هایی از سوی فعالان صنایع خودرو و قطعه‌سازی به دنبال داشته است و می‌توان گفت بسیاری از این دغدغه‌ها بجا و صحیح است.

۴- در نگاهی گذرا به وضعیت ارزبری برخی خودروسازها، این فهرست می‌گوید که صنایع خودرو‌سازی مدیران (مدیران‌خودرو و کوروش‌موتور آریا) با سهمی بیش از یک‌میلیارد‌و ۶۳۰ میلیون دلار، ارز برترین شرکت در صنعت خودروی کشور در سال گذشته بوده است. بنا بر آمار گمرک، این گروه سهمی در حدود ۲.۵ درصد از کل ارزش دلاری واردات سال گذشته به کشور را داراست. این خودروسازی در سال ۱۴۰۱ بیش از ۹۳۰ میلیون دلار ارزبری داشته؛ بنابراین ارزبری آن در سال ۱۴۰۲ تقریبا ۷۵ درصد رشد کرده است. جایگاه‌های هشتم و در‌واقع هفتم فهرست صد واردکننده برتر کشور در سال گذشته به کرمان‌موتور و دنیای قطعات پارتیان صنعت بم اختصاص یافته است. کرمانی‌ها در سال گذشته حدود ۸۹۷ میلیون دلار ارزبری داشته‌اند که نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد حدودا ۷۵درصدی را نشان می‌دهد.

۵- رتبه بیستم این فهرست، صنایع قطعه‌سازی «کروز» را معرفی می‌کند که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۰۱ میلیون دلار ارز دریافتی به نام آن ثبت شده است.

نکته قابل‌توجه این است که در مقایسه با سال ۱۴۰۱، شرکت کروز کمتر از نیم‌درصد رشد ارزبری داشته ‌است. نکته دیگر این است بر اساس اظهارات مسئولان کروز، این شرکت در مقابل ۳۰۱ میلیون دلار دریافتی، قطعات بالغ بر ۹۰۰ هزار تا یک ‌میلیون خودروی ایران‌خودرو و سایپا را تأمین کرده است که جزء ارزبری‌های ایران‌خودرو و سایپا به‌شمار می‌آید. همچنین کروز در رویکردی تحولی توانسته است ۱۴ هزار نفر را مستقیما و ۲۰ هزار نفر را به‌طور غیرمستقیم در زنجیره تأمین مشغول به کار کند.

۶- طرح مورد کروز در برابر برخی شرکت‌های دیگر صرفا یک مثال بود تا روشن شود همه موارد ذکرشده فهرست انتشاری گمرک، ارزبر هستند اما این کجا و آن کجا! یکی می‌تواند ارزبر واردکننده یا مونتاژکار باشد و دیگری ارزبر اما تولیدکننده اشتغال‌زا؛ فراموش نکنیم که واردات باید بتواند ارزش‌افزوده تولیدی داشته باشد، اشتغال مؤثر ایجاد کند و چرخ اقتصاد کشور را در جهت عقربه‌های ساعت و رو به جلو بچرخاند؛ موضوعی که در شعار سال جاری (جهش تولید با مشارکت مردم) و شعارهای سال‌های گذشته نیز از سوی رهبر انقلاب بر آن بارها تأکید شده است.

۷- انتشار این فهرست گمرک را باید به فال نیک گرفت؛ زیرا شفافیت برآمده از آن می‌تواند تفاوت دوغ و دوشاب را در افکار عمومی روشن‌تر کند.