فرصتی برای آزادی

14 اردیبهشت به‌عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات یا همان روز جهانی مطبوعات در جهان نام‌گذاری شده است. روزی برای توجه به اهمیت آزادی رسانه‌ها و یادآوری وظیفه دولت‌ها برای احترام و حمایت از حق آزادی بیان‌؛ همان حقی که به‌عنوان ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸ شناخته می‌شود. در این روز در گوشه و کنار جهان مراسم‌هایی برگزار می‌شود.

گزارشی از وضعیت

سازمان گزارشگران بدون مرز، سازمانی است که معمولا به این مناسبت گزارشی از وضعیت رسانه‌ها در جهان ارائه می‌دهد. طبق این گزارش، در‌حالی‌که نیمی از جمعیت جهان امسال در چارچوب انتخابات‌های مختلف پای صندوق‌های رأی می‌روند، فشارهای سیاسی بر مطبوعات جهان در حال افزایش است. به گزارش یورو‌نیوز، مطابق رده‌بندی جدید سازمان گزارشگران بدون مرز، اریتره به لحاظ آزادی رسانه‌ها با رتبه ۱۸۰ در جایگاه آخر قرار گرفته و جایگزین کره‌ شمالی شده که در دو سال گذشته در این رتبه بوده است. گزارشگران بدون مرز وضعیت آزادی مطبوعات در ۳۶ کشور را «بسیار دشوار» و در ۶۰ کشور دیگر را «پیچیده» توصیف می‌کنند. تنها در هشت کشور جهان نویسندگان این گزارش‌ وضعیت را «خوب» ارزیابی کرده‌اند. به‌طور کلی، این گزارش نشان داده شرایط برای روزنامه‌نگاران در سه‌چهارم کشورهای جهان نامساعد است. طبق این گزارش، رتبه ایران 176 است. البته در این گزارش همیشه مسائلی مطرح است؛ به‌خصوص اینکه میزان آزادی بیان در کشورهای عربی یا خاورمیانه چطور در نظر گرفته می‌شود‌؟

روزنامه‌نگاری در ایران

درباره شرایط روزنامه‌نگاری در ایران، غیر از مسائل صنفی و عدم امنیت شغلی، شرایط خاص برخوردها را نمی‌توان نادیده گرفت. در‌حال‌حاضر حداقل سه روزنامه‌نگار -روح‌‌الله نخعی، پریسا رضایی و مهدی افشارنیک- در زندان هستند. برای سه نفر دیگر نیز به‌تازگی پرونده قضائی تشکیل شده است و حداقل 10 روزنامه‌نگار حکم زندان دارند.

تقدیر از خبرنگاران غزه

جنگی که از هفت ماه پیش در غزه آغاز شده، علاوه بر نابودی این منطقه، با کشته‌شدن تعداد زیادی از خبرنگاران همراه بوده است. یونسکو جایزه جهانی آزادی مطبوعات امسال خود را به همه روزنامه‌نگاران فلسطینی که جنگ غزه را پوشش می‌‎دهند، اهدا کرد. ‌مائوریسیو ویبل، رئیس هیئت داوران بین‌المللی متخصصان رسانه یونسکو، در‌این‌باره گفت: «‌در این دوران تاریکی و ناامیدی، ما می‌خواهیم یک پیام قوی از همبستگی و به‌رسمیت‌شناختن آن دسته از روزنامه‌نگاران فلسطینی که در چنین شرایط دراماتیکی این بحران را پوشش می‌دهند، به اشتراک بگذاریم. ما به‌عنوان بشریت، بدهی بزرگی به شجاعت و تعهد آنها به آزادی بیان داریم». به گفته کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران و فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران، بیش از صد روزنامه‌نگار و کارمند رسانه که اکثریت آنها فلسطینی هستند، در طول هفت‌ماهه جنگ غزه و در حملات اسرائیل به غزه کشته شده‌اند. همچنین ‌آنتونیو گوترش، دبیر‌کل سازمان ملل، در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات گفت: «من از کشته‌شدن تعداد زیادی از خبرنگاران در عملیات نظامی اسرائیل در غزه شوکه و وحشت‌زده شده‌ام‌».

حذف 80 درصد زنان

به گزارش باشگاه خبرنگاران، بخش زنان سازمان ملل در روز جهانی آزادی مطبوعات گفته است‌ ۸۰ درصد از زنان خبرنگار در افغانستان به دلیل محدودیت‌ها مجبور شده‌اند از کار دست بکشند. این در حالی است که مرکز خبرنگاران افغانستان همچنین اعلام کرده است در یک سال اخیر ۱۳۶ رویداد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را ثبت کرده که شامل ۷۳ مورد تهدید و ۶۴ مورد بازداشت خبرنگاران‌ می‌شود.

شیوه روسی

در‌حال‌حاضر در برخی کشورها مانند عربستان و روسیه نیز شرایط برای روزنامه‌نگاران چندان مساعد نیست و مجازات‌های طولانی و متفاوت برای آنها استفاده می‌شود. در گزارشی اعلام شد یکی از فعالان رسانه‌ای روس به بیمارستان روانی فرستاده شده است. ویکتوریا پترووا، ماه می‌سال ۲۰۲۲ به اتهام انتشار «اخبار جعلی» درباره جنگ اوکراین بازداشت شد. او که ۲۹‌ساله و اهل سن‌پترزبورگ است، ویدئوهایی را از فعالانی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر کرد که دولت روسیه آنها را «عوامل خارجی» می‌داند اما به‌جای انتقال به زندان، دادگاه او را به آسایشگاه روانی فرستاد.