مسئله فقدان حضور زنان در عرصه اندیشه‌ورزی
اعضای گروه «زنان و اندیشه» در یادداشتی برای «شرق» نوشته‌اند: «کارکرد نامطلوب اشیا و نهاد‌ها معمولا به راحتی به چشم می‌آید؛ مثلا وقتی ساختار اجتماعی-اقتصادی خاصی مثل بیمه اجتماعی به درستی پاسخ‌گوی نیازهایی نیست که قرار بوده مرتفع کند، ما به راحتی متوجه این نقص می‌شویم و آن را صورت‌بندی می‌کنیم و اگر در حوزه قدرت‌مان باشد، به دنبال راه‌حل می‌رویم و تلاش می‌کنیم مشکل را حل کنیم؛ اما وقتی دغدغه‌مان کارکرد نامطلوب نیست، بلکه فقدان چیزی است که هیچ‌گاه نبوده است، صورت‌بندی مسئله چندان ساده نیست. عدم حضور زنان در حوزه اندیشه‌ورزی مسئله‌ای از این دست است. زنان در طول تاریخ شکل‌گیری جامعه ما هیچ‌گاه به‌طور جدی در مقام نظریه‌پرداز ظاهر نشده‌اند و اگر شده‌اند هم دیده نشده‌اند.
اعضای گروه «زنان و اندیشه» در یادداشتی برای «شرق» نوشته‌اند:
«کارکرد نامطلوب اشیا و نهاد‌ها معمولا به راحتی به چشم می‌آید؛ مثلا وقتی ساختار اجتماعی-اقتصادی خاصی مثل بیمه اجتماعی به درستی پاسخ‌گوی نیازهایی نیست که قرار بوده مرتفع کند، ما به راحتی متوجه این نقص می‌شویم و آن را صورت‌بندی می‌کنیم و اگر در حوزه قدرت‌مان باشد، به دنبال راه‌حل می‌رویم و تلاش می‌کنیم مشکل را حل کنیم؛ اما وقتی دغدغه‌مان کارکرد نامطلوب نیست، بلکه فقدان چیزی است که هیچ‌گاه نبوده است، صورت‌بندی مسئله چندان ساده نیست. عدم حضور زنان در حوزه اندیشه‌ورزی مسئله‌ای از این دست است. زنان در طول تاریخ شکل‌گیری جامعه ما هیچ‌گاه به‌طور جدی در مقام نظریه‌پرداز ظاهر نشده‌اند و اگر شده‌اند هم دیده نشده‌اند.
متأسفانه عدم حضور زنان در عرصه اندیشه‌ورزی کاملا طبیعی به نظر می‌رسد و اصولا به‌مثابه مسئله دیده و صورت‌بندی نمی‌شود. ما زنان، با وجود تحصیل در مدارج بالا، عموما جایی در ساختار دانشگاهی کشور و سهم قابل توجهی در تولید علم به‌ویژه در حوزه علوم انسانی نداریم. عاملیت زنان ایرانی در حوزه اندیشه‌ورزی همچنان به رسمیت شناخته نمی‌شود؛ حتی در جامعه روشنفکری، جنبش زنان و خواسته‌های آنان را مردان صورت‌بندی و تحلیل می‌کنند و زنان به ندرت به چنین نشست‌هایی دعوت می‌شوند.
هدف ما از تشکیل این گروه، نشان‌دادن این «غیبت» و آشکارا سخن‌گفتن درباره آن است؛ غیبتی که منشأ آثار دامنه‌دار و عمیقی در زندگی روزمره ما بوده و همچنان نیز هست. پدیده برگزاری نشست‌های فکری با حضور تقریبا انحصاری مردان امری است معمول که به ندرت (و در سال‌های اخیر) مورد نقد قرار گرفته است. ما پس از گفت‌وگوی بسیار به این نتیجه رسیدیم که تأکید بر عاملیت زنان در حوزه نظرورزی، جز با عاملیت خود زنان ممکن نیست. زنان فعال در حوزه اندیشه‌ورزی با به اشتراک گذاشتن تجربه زیسته خود با دیگران، به درک عمیق و پایدار جامعه و ضرورت تغییرهای پیش‌رو کمک می‌کنند. تعامل و گفت‌وگو درباره مسائل زنان، هنجارها و باورهای ته‌نشین‌شده در ذهنیت افراد جامعه را به چالش می‌کشد و می‌توانیم امیدوار باشیم که ایده‌های جدید به نظریه‌های جریان‌ساز بدل شوند.
ما این گروه را بی‌هیچ پشتوانه مالی‌ای تشکیل دادیم تا فضایی هرچند کوچک را برای حضور و معرفی زنان ایرانی صاحب‌نظر در تمام حوزه‌های نظری، به‌ویژه علوم انسانی، فراهم کنیم. برای تحقق این هدف، درصددیم نشست‌هایی را ترتیب دهیم تا زنان اندیشمند ایده‌های خود را مطرح کنند و درباره آنها با دیگران به بحث بنشینند.
تاکنون شش نشست برگزار کرده‌ایم؛ در سه نشست نخست، خانم ناهید عبدلی به بررسی «تکوین گفتمان حقوقی زنان از پیش از مشروطه تا پایان پهلوی اول» پرداخت، در نشست چهارم با عنوان «خضرای غزنوی؛ در شناخت جایگاه و اهمیت تاریخ بیهقی»، میزبان سحر رضاسلطانی بودیم، در نشست پنجم خانم دکتر لاله قدک‌پور به مسئله «کم و کیف حضور زنان در دانشگاه؛ تناقض در کجاست؟» پرداخت و نشست ششم با سخنرانی خانم دکتر فاطمه علمدار درباره «رؤیای تغییر؛ گریز و شوق توأمان از منظر روان‌شناسی اجتماعی» برگزار شد.
همچنان که پیش‌تر اشاره شد، هدف این گروه برجسته‌کردن صرف کنشگری زنان در حوزه نظریه‌پردازی در تمام عرصه‌های نظری است و نه صرفا مسائل زنان. با وجود این و با توجه به اینکه زنان خود به اصلی‌ترین مسئله جامعه امروز ایران تبدیل شده‌اند، این مسئله به شکل‌های مختلف در سخنرانی‌های پیشین مطرح شده و مورد تأمل قرار گرفته است. ما بر‌آنیم که در نشست‌های آتی از زنان نظریه‌پرداز به‌ویژه در حوزه‌هایی دعوت به عمل آوریم که حضورشان کمتر دیده شده است؛ ازجمله حقوق، اقتصاد و فلسفه. سخنرانی‌ها در کانال تلگرامی گروه آرشیو می‌شوند تا مخاطبان علاقه‌مند با ایده و فعالیت‌های گروه بیشتر آشنا شوند».
کانال زنان و اندیشه را در تلگرام به آدرس https://t.me/zanaanandishe1402 دنبال کنید.
