به خاطر یک مشت امضا

 انتخابات روز به روز بیشتر به انتخابات سال 92 شبیه‌ می‌شود. مهم‌ترین خصلت انتخابات 92 این بود که دولت وقت گزینه‌ای برای حضور در انتخابات نداشت. اما از آن مهم‌تر حذف گزینه جریان پایداری در آن انتخابات بود که در نهایت پایداری را به حمایت از سعید جلیلی مجبور کرد. اتفاقی که در آن سال با حذف باقری‌لنکرانی، وزیر بهداشت دولت احمدی‌نژاد افتاد، به نظر می‌رسد این بار با محمد مهدی اسماعیلی تکرار خواهد شد. شرایطی که حلقه نزدیک به ابراهیم رئیسی با جمع‌آوری امضا از کابینه دولت تلاش کرد تا از آن عبور کند.

جمع‌آوری امضا  از  کابینه

در روزهای گذشته در درون دولت چنددستگی به اوج خود رسید. در حالی که درون کابینه دولت دو عضو دیگر در انتخابات ثبت‌نام کرده بودند، جمع‌آوری امضا برای اسماعیلی آغاز شد. دو نفر رقیب او اتفاقا از سابقه بیشتر و تشکیلات قوی‌تری برخوردار بودند. نفر اول صولت مرتضوی وزیر کار ابراهیم رئیسی است. او هم در مشهد در کنار رئیسی بود و هم در سال 96 ستاد انتخاباتی او را هدایت کرد. بعدها نیز به او آن‌قدر نزدیک بود که معاونت اجرائی دولت به او سپرده شد. بعد از آنکه وزیر پرحاشیه رئیسی از وزارت کار کنار رفت، ابراهیم رئیسی صولت مرتضوی را به این وزارتخانه فرستاد تا وضعیت را مدیریت کند. مرتضوی هم در این کار البته موفق بود. در کنار مرتضوی مهرداد بذرپاش قرار دارد. او در میانه راه سوار قطار دولت شد. زمانی که رستم قاسمی از دنیا رفت و دولت به دنبال تعیین جانشینی برای او در وزارت راه و شهرسازی بود. بذرپاش از گذشته ارتباط خوبی با جریان اصولگرا در شورای ائتلاف داشت، اما در انتخابات اخیر مجلس راه آنها از یکدیگر سوا شد. در نهایت او به همراه حزب تازه‌تأسیس شریان توانستند چنارهای سیاست اصولگرا را از درون شکست دهند.

حالا رقابت میان آنها شکل گرفته است. جریان جوان نزدیک به ابراهیم رئیسی به دنبال این هستند که اسماعیلی را به عنوان جانشین رئیسی معرفی کنند و از آن مهم‌تر اجازه ندهند تا صولت مرتضوی و خصوصا مهرداد بذرپاش خود را به عنوان گزینه جانشینی رئیسی از سوی دولت معرفی کنند. از همین رو، اخیرا نامه‌ای منتشر شده که امضای اعضای کابینه پای آن به چشم می‌خورد. در این نامه البته نام افرادی چون بذرپاش، مرتضوی، عزت‌الله ضرغامی، احمد وحیدی و احسان خاندوزی وجود ندارد.

فشار مؤمنانه برای تأیید صلاحیت

یک روز قبل از انتشار این نامه بود که بخش خبری 20:30، به سراغ آیت‌الله جنتی رفته و از او سؤال کرده بود: «برای تأیید صلاحیت‌ها به شما فشار وارد نمی‌کنند؟» دبیر شورای نگهبان هم با قاطعیت پاسخ داد که «اصلا... کسی جرئت نمی‌کند فشار وارد کند. چون ما خطی که از ابتدا در اینجا پی گرفتیم دنبال می‌کنیم». با این حال، نامه جمعی از وزیران در حمایت از اسماعیلی منتشر می‌شود که بخش اصلی آن نامه تأکید بر «داشتن صلاحیت» اداره امور کشور و جانشینی ابراهیم رئیسی توسط اسماعیلی است. نامه‌ای که اساس انتشار آن هم با واکنش‌هایی از سوی تهیه‌کنندگان آن نامه روبه‌رو شد.

خبرگزاری ایرنا که به حلقه اصلی برادران نیلی بسیار نزدیک است به نقل از یک منبع آگاه اعلام کرد که این نامه تنها یک «شهادت شرعی» بود و قرار به انتشار علنی آن نبود. به گزارش خبرگزاری رسمی دولت این مقام آگاه گفته است که «نگارش این نامه طبق رویه‌ای مرسوم و جهت استحضار شورای نگهبان نگاشته شده است. باید مراجع مسئول بررسی نمایند که این نامه چگونه در اختیار برخی چهره‌های رسانه‌ای دارای سابقه در نهادهای امنیتی و قضائی قرار گرفته و منتشر شده است». این مقام آگاه همچنین تأکید کرده که بنایی بر انتشار رسانه‌ای این نامه وجود نداشته است. با علنی‌شدن این نامه و تلاشی که رسانه‌ها آن را «فشار مؤمنانه» به شورای نگهبان نامیدند، تا حد زیادی عقب‌نشینی صورت گرفت.

رد صلاحیت اصلح‌ترین فرد زیر آسمان خدا

سال 88 و در ماجرای انتصاب مشایی به عنوان معاون اول محمود احمدی‌نژاد، بخشی از وزرا با این تصمیم مخالفت کردند و احمدی‌نژاد همه آنها را حذف کرد. از محسنی‌اژه‌ای در وزارت اطلاعات تا کامران باقری‌لنکرانی و حتی صادق محصولی. احمدی‌نژاد اما زیر بار این حذف نمی‌رفت و ضمن رد این ادعاها می‌گفت که وزیر بهداشت دولتش «مثل هلو خوردنی است». باقری‌لنکرانی اما چهار سال بعد در بهار سال 92، آن‌قدر به هسته مرکزی پایداری و آیت‌الله مصباح نزدیک شده بود که مصباح یزدی از او با عنوان «اصلح‌ترین فرد زیر آسمان خدا» یاد کرد. بسیاری بر این باور بودند که چنین تأییدی از سوی آیت‌الله مصباح موجب می‌شود که زمزمه‌های رد صلاحیت باقری‌لنکرانی از بین برود و او از فیلتر شورای نگهبان با تأیید خارج شود. اما این اتفاق رخ نداد. باقری‌لنکرانی حذف شد و پیش از آنکه نامش به عنوان رد صلاحیت‌‌شده منتشر شود اعلام انصراف کرد. مصباح یزدی در شرایطی از باقری‌لنکرانی به عنوان اصلح‌ترین فرد زیر آسمان خدا یاد کرده بود که سعید جلیلی هم در آن انتخابات حضور داشت. اما بعد از رد صلاحیت اصلاح‌ترین فرد، ناگزیر پایداری به سمت جلیلی چرخش کرد تا خود را نجات دهد.

در آن سال سعید جلیلی به خدمت آیت‌الله رسید و پایداری در قالب کمپین انتخاباتی او به فعالیت ادامه داد. حالا همان وضعیت در حال تکرارشدن است.

شرایط پس از رد صلاحیت اسماعیلی

ظاهرا اعضای کابینه انتظار رد صلاحیت اسماعیلی را دارند که به سراغ جمع‌آوری امضا برای او رفتند. در صورت رد صلاحیت اسماعیلی آنها به سرعت به سمت جلیلی چرخش می‌کنند. اما به طور طبیعی دیگران از این چرخش خشنود نخواهند شد. از جمله این افراد می‌توان به مهرداد بذرپاش، صولت مرتضوی و حتی زاکانی اشاره کرد. خصوصا اینکه زاکانی می‌تواند مدعی شود که در انتخابات سال 1400 نقش کاندیدای پوششی را برای ابراهیم رئیسی ایفا کرده و حالا نوبت او برای دریافت حمایت از بدنه اصلی نزدیک به رئیسی است. با حذف اسماعیلی کمپین جلیلی در مقابل قالیباف تقویت می‌شود. از سوی دیگر صولت مرتضوی در این وضعیت ناگزیر است استعفا داده یا بدون امید ادامه دهد. مهرداد بذرپاش هم نمی‌تواند امیدواری چندانی داشته باشد. در شرایطی که در مقابل رأی‌دهندگان اصولگرا نام جلیلی و قالیباف وجود داشته باشد، هیچ‌کس انتخاب اولش مهرداد بذرپاش نخواهد بود، آن‌هم در شرایطی که حتی اعضای کابینه و همکارانش هم از او حمایت نکردند.

تا اینجا ممکن است شرایط به ظاهرا به نفع جلیلی تمام شود. اما در چنین وضعیتی جلیلی ناگزیر است در قالب مدافع عملکرد دولت رئیسی ظاهر شود. این وضعیت هم برای جلیلی دشوار است. او هرگز نمی‌تواند (یا نمی‌خواهد) نقش دفاع از عملکرد و کارنامه ابراهیم رئیسی را ایفا کند. همچنان که در سال 92 هم نخواست در نقش مدافع عملکرد احمدی‌نژاد ظاهرا شود. بنابراین، این حمایت وضعیت را برای جلیلی هم سخت‌تر خواهد کرد.