شناسنامه‌‌ها برای چه نشان داده شد؟

در چند دوره اخیر انتخابات ریاست‌جمهوری متداول شده که کاندیداها در اولین قدم شناسنامه خود را جلوی دوربین خبرنگاران در معرض دید همگان قرار می‌دهند.

این کار چه معنایی دارد؟ آیا این نامزدها قصد دارند اطلاعات سجلی خود را برای دیگران افشا کنند؟

صفحه اول شناسنامه اطلاعات معمولی و همگانی افراد را ثبت کرده که به راحتی با یک سرچ ساده قابل دسترسی است؛ از این‌رو به نظر می‌رسد که این کار با هدف دیگری صورت می‌گیرد.

شاید این کار نوعی ابراز هویت است. اما این هم پاسخ دقیقی نیست.

افرادی که نامزد می‌شوند قطعا صاحب هویت ایرانی هستند. اما این کار نمی‌تواند مصداقی از تأکید یا اثبات هویت باشد؛ زیرا وجود و قطعیت آن پیشاپیش با صدور شناسنامه محقق شده است. اکنون به نظر می‌رسد می‌توان با استناد به آرای هانا آرنت فیلسوف آلمانی‌الاصل به این پرسش پاسخ دقیق‌تری داد.

آرنت (متوفی به سال 1975 میلادی) در ایران فیلسوف شناخته‌شده‌ای است. اثر سترگ او با نام خاستگاه‌های توتالیتاریسم یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های بازار نشر بوده و چندده بار تجدید چاپ شده است. او کتاب دیگری به نام «وضع بشر» دارد که بیش از 10 بار تجدید چاپ شده است. آرنت در کتاب مذکور سه فعالیت بنیادین و سازنده را برای زندگی بشری تعریف می‌کند که شامل «تقلا»، «کار» و «کنش/ عمل» است. منظور از «تقلا» اشاره به امور و فعالیت‌هایی است که فقط بازتولیدکننده زندگی فیزیولوژیک و نیروی بدنی است. نشانه هر تقلا این است که چیزی به جا نمی‌گذارد و حاصل آن تقریبا به سرعت به مصرف می‌رسد. مثلا یک کارگر ساده باید بخورد و بیاشامد و استراحت کند تا بتواند فردا نیز کار کند. آرنت سپس مفهوم «کار» را مطرح می‌کند. شخصی که «تقلا» می‌کند و زحمت می‌کشد، مجموعه بی‌کم‌و‌کاست و اشیائی را می‌سازد که سرجمع آنها صناعت بشری را تشکیل می‌دهد و متناظر با سازنده‌بودن انسان و ساختن جهان مصنوع از سوی او است.

اما آنچه هانا آرنت بر آن تأکید دارد مقوله «کنش/ عمل» است. او معتقد است این فعالیت در اصل «باهم‌بودگی محض انسان» است که تنها در میان جوامع انسانی محقق شده و فعالیتی است که بدون واسطه اشیا یا مواد، تنها بین انسان‌ها جریان دارد.

آن نامزد با نشان‌دادن شناسنامه خود در واقع دست به یک 

«کنش/عمل» می‌زند. به تعبیر سارتر (که آرنت از وی نقل می‌کند) هر انسانی در این دنیا پرتاب می‌شود تا طرح خود را بیفکند.

هر نامزد نیز چنین مفهومی را از حضور خویش در عرصه کاندیداتوری مطمح‌ نظر دارد؛ چراکه می‌خواهد نشان دهد موجودی بی‌نظیر و یکتاست و طرح ممتاز خود را برای اداره کشور دارد. آرنت معتقد است که این «کنش/ عمل» ضرورتا سیاسی است و از طریق سیاست‌ورزی متجلی می‌شود.

سپس در مقام توضیح این سیاست به دو مفهوم «حوزه عمومی» و «خصوصی» اشاره می‌کند. همه کسانی که حوزه خصوصی خود را دارند وارد حوزه عمومی می‌شوند و یکتایی خود را در معرض نور تابان حوزه عمومی قرار می‌دهند تا دست به «کنش/ عمل» بزنند.

آرنت آنچه را که در این حوزه عمومی رخ می‌دهد با نام «سیاست» معرفی می‌کند. آرنت حوزه عمومی را در تقابل با حوزه خصوصی قرار داده و استدلال می‌کند که قلمرو عمومی قلمروی برابری است، در حالی که قلمرو خصوصی، قلمروی تفاوت به شمار رفته است. او می‌گوید که حوزه عمومی عرصه انکشاف بر دیگری است. او فضای عمومی را جهانی مشترک می‌داند که مکان ظاهرشدن است.

جهان مشترک آرنتی حیطه سیاسی عمل مشترک است که میان همگان اشتراک دارد. شاید نشان‌دادن شناسنامه را بتوان وانمودی از همین اشتراک دانست. اینکه نامزد خودش را بخشی از یک امر مشترک معرفی می‌کند.

اما آرنت در عین حال معتقد است «کنش/ عمل» همان فعالیتی است که با وضع تکثر یا پلورالیستی نسبت دارد.

او توضیح می‌دهد که «کنش/ عمل» بدون یک نام و بدون یک «که»‌ای که به آن پیوسته است، هیچ معنایی ندارد. این «که» در واقع همان شناسنامه‌ای است که نامزدها آن را نشان می‌دهند. شاید بتوان موضوع را به این صورت هم تعریف کرد که از آنجا که فعالیت کنش، تنها فعالیتی است که خصوصیات منحصربه‌فرد فاعل خود (یعنی نامزد مزبور) را عیان می‌کند، بنابراین کنشگری به مثابه راه‌انداختن آغازی نو است. یعنی فاعل باید از طریق دید خاص خود، روندی نو به راه بیندازد. این اتفاقا همان چیزی است که همه نامزدها بر آن اصرار دارند.

هر نامزد معتقد است روش کاملا مطلوبی برای اداره کشور دارد و هر مشکلی که اکنون وجود دارد می‌تواند به راحتی برطرف شود. نامزدهای مزبور از طریق کنش خود وارد زندگی اجتماعی مردمی می‌شود که قصد دارند از میان نامزدها یکی را انتخاب کنند.

در واقع هر نامزد انتخاباتی با نشان‌دادن شناسنامه خود اعلام می‌کند که در میان «باهم‌بودگی» محض انسان‌ها مستقر است و در عین حال از طریق مشخصات سجلی خود نیز موجودیت منحصربه‌فرد فاعلی خود را منکشف می‌کند.