مذاکرات صلح اوکراین در سوئیس

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس قرار است از تاریخ 15 الی 16 ژوئن (26 الی 27 خرداد) با حضور تقریبا صد کشور برگزار شود. در این کنفرانس طرح صلح ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین برای پایان جنگ در این کشور مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. زلنسکی در نوامبر 2022 ابتکار 10 ماده‌ای به اصطلاح صلح خود موسوم به «فرمول صلح» را معرفی کرد. این طرح شامل تبادل کامل زندانیان با روسیه، تضمین‌های امنیتی برای اوکراین و بازگشت به مرزهای پیش از 2014 بود.

به گفته دولت سوئیس، 160 هیئت از جمله اعضای گروه 7، جی 20، بریکس، اتحادیه اروپا، سازمان‌های بین‌المللی و دو نماینده مذهبی برای شرکت در مذاکرات عالی‎‌رتبه صلح اوکراین دعوت شده‌اند که روزهای 15 و 16 ژوئن در سوئیس برگزار خواهد شد. وزارت امور خارجه فهرست نهایی کشورهای شرکت‌کننده را اندکی قبل از شروع کنفرانس منتشر خواهد کرد. چین، شریک مهم روسیه، از شرکت در این اجلاس خودداری کرده و احساس می‌کند برگزاری کنفرانس بدون مشارکت روسیه «دشوار» و حضور روسیه و اوکراین پیش‌شرط برگزاری یک کنفرانس سازنده است. زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین در واکنش به این موضع چین مدعی شد پکن با شرکت‌نکردن در این کنفرانس به «آلت دست پوتین» تبدیل شده است. سخنگوی وزارت خارجه چین به تازگی در واکنش به ادعای ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین مبنی بر اینکه پکن در مسیر مذاکرات صلح مانع‌تراشی می‌کند، تأکید کرده است: «چین هرگز به آتش جنگ اوکراین و روسیه دامن نزده و تنش‌ها را تشدید نکرده است». طرف اوکراینی ابراز امیدواری کرد چین در این نشست شرکت کند و این حضور باعث خلق فرصت خوبی برای دستیابی به صلحی پایدار در اوکراین شود.

گفته می‌شود اتحادیه اروپا، شورای اروپا، هند، آلمان، ایتالیا، کانادا، اسپانیا، لهستان، مولداوی، ایرلند، ایسلند، اتریش، جمهوری چک، فنلاند، لتونی، سوئد و لوکزامبورگ در این اجلاس حضور دارند. در این مرحله، روسیه در میان هیئت‌های دعوت‌شده به این اجلاس قرار ندارد اما سوئیس متقاعد شده است که روسیه باید در این روند مشارکت داشته باشد. طی‌کردن روند صلح بدون روسیه ممکن نیست. البته سوئیس که همیشه علاقه خود را نسبت به دعوت از روسیه نشان داده اما مسکو بارها تأکید کرده که علاقه‌ای برای شرکت در اولین اجلاس ندارد. مقامات روسی با اشاره به تصویب تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه مسکو توسط سوئیس استدلال کرده‌اند که این کشور اعتباری به‌عنوان میانجی ندارد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در نشست صلح اوکراین شرکت می‌کند که در روزهای 15 و 16 ژوئن در سوئیس برگزار خواهد شد. کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، در این مراسم شرکت خواهد کرد. دهلی نو هنوز درخصوص سطح شرکت در کنفرانس سوئیس تصمیم‌گیری نکرده است. سفیر هند در روسیه اعلام کرده هند از طرح صلح اوکراین تنها در صورتی حمایت می‌کند که هر دو طرف مناقشه آن را تأیید کنند. دهلی نو کنفرانس سوئیس را بدون مشارکت روسیه ثمربخش تلقی نمی‌کند. چین و برزیل در بیانیه مشترکی خواستار «برگزاری کنفرانس بین‌المللی صلح در زمانی مناسب، [کنفرانسی] که مورد تأیید هم روسیه باشد و هم اوکراین» شدند. اولاف شولتس صدراعظم آلمان با گفتن اینکه هنوز با صلح در جنگ اوکراین فاصله زیادی وجود دارد، اذعان‌ کرد، کنفرانس صلح اوکراین که در سوئیس برگزار خواهد شد، راهی برای رسیدن به صلح را دنبال نمی‌کند. کنفرانس صلحی که قرار است هفته آتی در سوئیس و برای بررسی «فرمول صلح» زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین برگزار شود، معطوف به پایان‌دادن به جنگ اوکراین نیست. او در پارلمان آلمان گفت که «مذاکرات صلحی در این کنفرانس در کار نخواهد بود. ما هنوز فاصله زیادی با صلح داریم. برلین قصد دارد از این کنفرانس برای همراهی کشورهای جهان به روشن‌ساختن این موضوع برای مسکو استفاده کند که «ما در کنار قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل ایستاده‌ایم». آنتونیو تایانی، وزیر امور خارجه و رهبر «فورتسا» ایتالیا، بدون اشاره به اجلاس سوئیس مدعی شد: «ما سربازان ایتالیایی را برای جنگ به اوکراین نمی‌فرستیم و اجازه استفاده از سلاح‌های ایتالیایی برای حمله به روس‌ها در خارج از خاک اوکراین را نخواهیم داد. ما با روسیه در جنگ نیستیم، ما از حق استقلال و آزادی اوکراین دفاع می‌کنیم. سلاح‎‌های ما، از جمله سلاح‌های دفاع هوایی، باید برای محافظت از اوکراین در داخل خاک اوکراین مورد استفاده قرار بگیرند. این بدان معنا نیست که ما نمی‌خواهیم از اوکراین حمایت کنیم، ما در دفاع از استقلال اوکراین بسیار مصمم هستیم. ما به عنوان ایتالیا برای تنش‌زدایی شدیدا در تلاش هستیم و این کار را هم در اوکراین و هم در خاورمیانه انجام می‌دهیم. ما همیشه بسیار محتاط، مدافع صلح، حامی همه ابتکارات دیپلماتیک بوده‌ایم». دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین بر این باور است که «قابل درک است که چرا برخی کشورها از شرکت در نشست صلح به میزبانی سوئیس در مورد اوکراین خودداری می‌کنند، چون این نشست فاقد اهدافی روشن است و برگزاری آن بدون حضور روسیه پوچ است». خانم ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز تأکید دارد: «کسانی که به «نشست صلح ادعایی در سوئیس» دعوت شده‌اند، باید از تمایل استولتنبرگ دبیرکل ناتو به رفع محدودیت‌ها در مورد حملات اوکراین به روسیه آگاه باشند».