کمند ابریشمی چین؛ منافع ملی ایران

گذرگاه باستانی درهم‌تنیده‌ای که خاور و باختر را پیوند می‌داد، نام رمانتیک ابریشم را بر خود داشت. شهرهای سر راه و حاشیه‌ای این گذرگاه کانون اقتصاد و میانه درآمیختن فرهنگ‌ها بود. اما سودای امروزین استراتژیست‌های چینی برای زنده‌کردن این گذرگاه باستانی ریشه در انگاره‌های دیگری دارد. آنها جاده ابریشم نوین را کمربند و راه نام نهاده‌اند. در قالب استراتژی یک‌جانبه‌گرایی چین این راه و کمربند یک تله و به گونه‌ای کمند ابریشمی برای دربندکشیدن کشورهای مسیر و پیرامونی این گذرگاه باستانی است. دیپلماسی چین پنهان و خزنده است. این استراتژی بر کمربند و راه که جغرافیای گسترده‌ای آماج آن بوده نیز چیرگی دارد و ایران گستره بسیار پهناوری در برابر این سازوکار سیاسی _اقتصادی چین است. در برنامه چینی کمربند و راه قابلیت‌های گذرگاهی در انبوه هدف‌های مالی و اقتصادی و نفوذ سیاسی ناپیدا شده است. استراتژی چین به بندکشیدن کشور‌ها از طریق مالی و به گروگان گرفتن سیاست‌های آینده سرزمین‌های دیگر است. روند رو به گسترش نفوذ چین در سرزمین‌های دور با سیاست‌ها و دیپلماسی خزنده و پنهان این کشور ناسازگار است. چین همواره در مناقشات فراملی ظاهرا تلاش دارد نقش بی‌طرفانه‌ای داشته باشد و موضع‌گیری‌های سیاسی خود را در الفاظ دو یا چند پهلوی دیپلماتیک پنهان می‌کند و تنها در کشور جیبوتی پایگاه نظامی دارد. تحرکات نظامی در دریای جنوب چین را اقدامات حفاظتی در آب‌های سرزمینی خود می‌داند و پایگاه‌های نظامی در حوزه پاسیفیک را دفاع از منافع حیاتی به شمار می‌آورد. در مجموع دیپلماسی چین ناآشکار و پیچیده است اما گاهی استراتژی توسعه گسترده با سیاست پنهان ناسازگار است. نزدیک‌ترین نمود این ناسازگاری موضع‌گیری چین و تأیید ادعای پوچ و دروغین امارات درباره سه جزیره ایرانی است. اکنون دیگر چین در سر راه نفوذ خود بر سرزمین‌های دیگر، نیازمند موضع‌گیری‌ها و اقدامات آشکار است. سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه و دور از واقعیت چین می‌تواند منافع ملی ایران را تهدید کند. رویارویی با این حرکت ‌شتابان در قالب برنامه‌های ملی بسنده نمی‌کند. شکل‌گیری پیمان‌های همه‌جانبه منطقه‌ای، استراتژی یک‌جانبه‌گرایانه پیش‌رونده چین را سد می‌کند. این پیمان‌ها تنها در شرایط حسن همجواری و برقراری آرامش و ثبات منطقه‌ای شکل می‌گیرد.