افت 200‌درصدی صادرات خشکبار تحت تأثیر سیاست‌های پیمان‌سپاری ارزی

فعالان صنعت خشکبار ایران بر این باورند که سیاست‌های مرتبط با پیمان‌سپاری ارزی، نه‌تنها پای غیر‌متخصص‌ها را به بازارهای صادراتی خشکبار ایران باز کرده، بلکه سبب شده است میزان صادرات این محصولات کشاورزی که روزگاری همچون فرش جایگاه شناخته‌شده جهانی داشتند، به‌شدت افت کرده و میزان صادرات طی سال 98 تاکنون به میزان 200 درصد کاهش یابد. فعالان صنعت خشکبار ایران نگران هستند. آنها فکر می‌کنند‌ اگر سیاست‌های مربوط به پیمان‌سپاری ارزی اصلاح نشود، به‌زودی خشکبار ایران به سرنوشت فرش دچار شده و تتمه صادرات خشکبار هم دچار بحران جدی خواهد شد. به همین دلیل، آنها با ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهور، خواستار اصلاح سیاست‌های پیمان‌سپاری ارزی شده و متعهد شدند در صورت اصلاح این سیاست، تا پایان دولت چهاردهم صادرات خشکبار ایران را به رقم پنج میلیارد دلار سابق بازگردانند. همچنین اعضای انجمن صادرکنندگان خشکبار در نشستی خبری به بیان دغدغه‌های خود پرداختند. محمدرضا فرشچیان، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، در این نشست خبری با اشاره به اینکه در گذشته‌ای نه‌چندان دور اتحادیه خشکبار ایران بیش از 35 قلم کالا در سبد صادراتی خود داشت، بیان کرد: اقلام صادراتی خشکبار کشور شامل بادام، زیره و‌... بود، اما متأسفانه به دلیل سیاست‌گذاری‌های خاص، هر سال شاهد حذف یک یا دو قلم کالای صادراتی خشکبار شامل زیره، مغز بادام تلخ، قیصی، برگ زردآلو، بخورک و‌... از فهرست صادرات بوده‌ایم. اکنون فقط پسته، خرما، کشمش و تا حدی انجیر صادر می‌شود. وی ادامه داد: زمانی در پسته رتبه اول تولید جهان را داشتیم. اکنون آمریکایی‌ها با سه برابر تولید، بازار ما را گرفته‌اند. اسپانیایی‌ها وارد بازار پسته شده‌اند. در صادرات کشمش ما زمانی حرف اول را می‌زدیم، اما اکنون آمریکا، ترکیه، استرالیا، چین، افغانستان و ازبکستان وارد این بازار شده‌اند. فرشچیان با تأکید بر اینکه ما نمی‌توانیم جلوی حرکت دنیا را بگیریم، به وعده‌های مسعود پزشکیان درباره تک‌نرخی‌کردن ارز اشاره کرد و افزود: همتی، وزیر اقتصاد دولت نیز بارها نظرات رئیس‌جمهور را تکرار کرده است. ما در انتظار اجرائی‌شدن این سخنان هستیم. وی ادامه داد: آمار صادراتی ما در سه سال گذشته، سالانه از یک رشد منفی 20‌درصدی تبعیت کرده است. متأسفانه قیمت پایای صادراتی ما را بدون منطق بالا برده‌اند. رئیس اتحادیه خشکبار توضیح داد: در سال 1397 قبل از پیمان‌سپاری ارزی، صادرات محصولات خشکبار ما چیزی حدود سه میلیارد دلار بود. در سال گذشته این آمار به 1.2 یا 1.3 میلیارد دلار تقلیل یافت. این شوکه‌کننده است. وی اضافه کرد: نه‌تنها نرخ پایای صادراتی را بالا برده‌اند، بلکه نرخ پایه گمرکی را هم بالا برده‌اند. این مسئله سبب شده است ‌با کاهش صادرات روبه‌رو شویم. فرشچیان تأکید کرد: صادرات ما از بی‌توجهی به سخن بخش خصوصی و فعالان حوزه صادرات رنج می‌برد. در اتاق‌های در‌بسته تصمیم می‌گیرند و به شرایط ما توجهی ندارند. وی با اشاره به تجربه سال 98‌ توضیح داد: در آن سال، نرخ ارز آزاد و صادراتی یکسان بود، به همین خاطر در آن بازه زمانی واردات کاهش یافت. وقتی رانت ارزی از بین می‌رود، صادرات و واردات منطقی می‌شود و فعالان واقعی در بازار حضور می‌یابند. خروج ارز با ارز ارزان اتفاق می‌افتد. فرشچیان امیدوار است‌ هرچه سریع‌تر بانک مرکزی به سمت تک‌نرخی‌کردن ارز حرکت کند و هر روز یک تعریف جدید برای ارز صادراتی صادرکنندگان قرار ندهد. وی یادآور شد: بهترین شرایط برای ما انجام صادرات در مقابل واردات و واگذاری ارز صادرکننده به واردکننده است؛ زیرا بوروکراسی را کاهش می‌دهد.

سیاست‌های دستوری بزرگ‌ترین مشکل

سیامک شهریاری، نایب‌رئیس انجمن صادرکنندگان خشکبار نیز در این نشست بیان کرد: بزرگ‌ترین مشکل صادرکنندگان بخش کشاورزی، تدوین سیاست‌های دستوری برای صادرات محصولات کشاورزی است. وی افزود: از سال 1397 با موضوع پیمان‌سپاری ارزی و مدل اجرائی‌شدن این سیاست، صنعت خشکبار و صادرات بخش کشاورزی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده است. شهریاری اضافه کرد: با مطرح‌شدن سامانه نیما، صادرکنندگان بخش کشاورزی را موظف کردند ارز خود را در این سامانه عرضه کنند، اما عدم درک صحیح از شرایط تحریم برای ما مشکل ایجاد کرد. وی افزود: ارز حاصل از صادرات کالای کشاورزی را نمی‌توان در اختیار دیگر صنوف گذاشت. مالکیت ارز حاصل از صادرات در اختیار صادرکننده نیست. نایب‌رئیس انجمن صادرکنندگان خشکبار توضیح داد: در سامانه نیما مدل و سیستم امنی تعریف نشده بود. صادرکننده نیاز واردکننده را نمی‌دید. بعدها صرافی‌ها هم وارد این سامانه شدند و از همه مهم‌تر موضوع قیمت‌گذاری نرخ ارز بود. وی با تأکید بر اهمیت قیمت‌گذاری درست برای نرخ ارز در بازار ایران اضافه کرد: ما مشکلی با پیمان‌سپاری ارزی نداریم. دولت می‌خواهد جریان ارزی را مدیریت کند و بداند که ارز به چه شکلی هزینه می‌شود؛ این بسیار خوب است، اما قیمت‌گذاری ارز در کشور به چه شکلی است؟ این معضل بزرگی برای صادرکنندگان است. شهریاری ورود خودروسازان به صادرات خشکبار را ناشی از اتخاذ تصمیماتی برای اصلاح اشتباه سال 1397 اعلام کرد و افزود: ورود خودروسازان به مقوله صادرات خشکبار سبب می‌شود که کیفیت صادرات زیر سؤال برود. آنها به خاطر انحصار خودرو با پایین‌ترین قیمت ممکن بازارهای بین‌المللی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهند. وی تأکید کرد: باور من این است که باید تکلیف پیمان‌سپاری ارزی و سیاست دستوری از سوی دولت مشخص شود. باید در قیمت‌گذاری ارز دخالت نشود و اجازه بدهند صادرکنندگان و واردکنندگان با هم یک تعامل سازنده داشته باشند. نایب‌رئیس انجمن صادرکنندگان خشکبار تأکید کرد: تفاوت نرخ ارز دستوری و بازار آزاد فسادزاست. واردکننده قیمت کالای خود را بر اساس نرخ ارزی که در اختیار دارد، تعیین نمی‌کند. تفاوت این دو نرخ باعث می‌شود‌ واردات به‌صرفه شود و انگیزه برای واردکننده ایجاد می‌کند، اما صادرکننده تضعیف می‌شود.

80 درصد برخی محصولات صادر می‌شود

مجید بازیان، عضو هیئت‌رئیسه اتحادیه خشکبار نیز با اشاره به اینکه 80 درصد سه تا چهار محصول کشاورزی‌ باید صادر شود، تأکید کرد: ما نمی‌توانیم به کشاورزان بگوییم محصول تولید نکنند تا بانک مرکزی سیاست‌هایش را تنظیم کند. وی ادامه داد: صادرکنندگان با فرسایش و مشقت کار می‌کنند و پرونده‌های قضائی زیادی برای آنها باز شده است. تولید تحت هر شرایطی باید صادر شود. عضو هیئت‌رئیسه اتحادیه خشکبار گفت: ارز خشکبار باید در بخش کشاورزی مصرف شود، در‌حالی‌که وزارت صمت، واردات در مقابل صادرات خود را برای خودروسازان باز کرد، اما برای دیگران ممنوعیت ایجاد کرد. به این ترتیب عملا خودروساز صادرکننده پسته شد. وی افزود: اکنون واردات در مقابل صادرات خود، دو تا سه‌روزه تخصیص دریافت می‌کند، اما تخصیص ارز واردات در مقابل صادرات دیگران، دو تا سه ماه طول می‌کشد.