آسمان در مشت ایران

عبدالرحمن فتح‌الهی: سرانجام ۲۵ روز پس از عملیات وعده صادق ۲، اسرائیل در پاسخ، سحرگاه دیروز (شنبه) دومین حمله مستقیم خود را به خاک ایران انجام داد که به فعال‌شدن پدافند برخی شهرهای کشور از جمله پدافند مرکز تهران منجر شد. حوالی ساعت پنج بامداد، برای دقایقی صدای شلیک ممتد پدافند هوایی در مرکز تهران شنیده شد. اما پیش‌تر و حدود ساعت حدود دو بامداد نیز صداهایی شبیه انفجار در اطراف پایتخت شنیده شده که طبق اعلام روابط‌عمومی پدافند هوایی استان تهران، مربوط به واکنش پدافند هوایی در چند نقطه در اطراف تهران و کشور نسبت به تلاش اسرائیل برای حمله به نقاطی در کشور بوده است. فارس هم نوشت: «‌چند پایگاه نظامی در غرب و جنوب غرب تهران هدف حمله بوده است که البته به گفته تسنیم، «اصابت موشک یا ضربه به مراکز نظامی سپاه در غرب و جنوب غرب تهران اتفاق نیفتاده است». هم‌زمان خبرهایی دال بر آتش‌سوزی یا انفجاری در پالایشگاه تهران مخابره شد که باز هم تسنیم آن را تکذیب کرد و عنوان کرد: «آتش‌سوزی یا انفجاری در پالایشگاه تهران گزارش نشده است». خبرنگار المیادین در تهران هم خبر داد: «تلاش‌هایی از سوی اسرائیل برای هدف‌قراردادن سه پایگاه در استان تهران صورت گرفته، اما پدافند هوایی ایران با آنها مقابله کرده است». پیرو این اتفاق، قرارگاه پدافند هوایی کشور با صدور اطلاعیه‌ای دلایل فعال‌شدن پدافندها در سحرگاه دیروز در برخی از شهرها را اعلام کرد که در این اطلاعیه آمده است: «به استحضار ملت شریف ایران می‌رساند، با وجود هشدارهای قبلی مسئولین جمهوری اسلامی به رژیم جنایتکار و غیرقانونی صهیونیستی مبنی بر پرهیز از هرگونه اقدام ماجراجویانه، این رژیم جعلی بامداد امروز در اقدامی تنش‌زا، نقاطی از مراکز نظامی در استان‌های تهران، خوزستان و ایلام را مورد هجوم قرار داده که ضمن رهگیری و مقابله موفق توسط سامانه یکپارچه پدافند هوایی کشور با این اقدام تجاوزکارانه، آسیب‌های محدودی به برخی از نقاط وارد شده که ابعاد این حادثه در دست بررسی است». قرارگاه پدافند هوایی کشور در بیانیه‌اش، ضمن دعوت از مردم به حفظ همبستگی و آرامش درخواست کرد‌ اخبار مربوط به این حوادث را از طریق رسانه ملی دنبال کرده و به شایعات رسانه‌های دشمن توجه نکنند. مدیرعامل پالایشگاه آبادان نیز حمله موشکی به این پالایشگاه را تکذیب و تأکید کرد: «هـیچ مشکلی در پالایشگاه آبادان وجود ندارد و تأسیسات نفتی همه سالم و در‌حال فعالیت هستند». مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق هم عنوان کرد: «در اتفاقات بامداد شنبه هیچ‌گونه مشکلی برای شبکه برق کشور رخ نداده و شرایط شبکه برق در اقصی‌نقاط کشور کاملا نرمال و پایدار است». حدود ۱۰ صبح شنبه شاهد ازسرگیری پروازها در آسمان ایران بودیم و هم‌زمان پروازها به عراق هم از سر گرفته شد. قبل‌تر، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری از لغو و ابطال پروازها در همه مسیرها تا اطلاع ثانوی خبر داده بود. آسیب‌دیدن پدافند فرودگاه امام خمینی هم عصر دیروز (شنبه) تکذیب شد. علاوه‌بر تهران، وضعیت شهرهایی چون اهواز هم عادی و آرام گزارش شده است.

 جزئیات بیشتر حملات بامداد شنبه

از مجموع اخبار، تصاویر، گزارش‌ها، بیانیه‌ها و مواضع ۲۴ ساعت گذشته چنین به نظر می‌رسد که اتفاقا حمله بامداد شنبه اسرائیل، نه یک حمله کوچک و محدود، بلکه یک تجاوز وسیع و برنامه‌ریزی‌شده بود که با واکنش درخور پدافند ارتش مواجه شده است؛ چراکه در واکاوی جزئیات بیشتر حملات، طبق گزارش رسانه‌ها، اسرائیل بامداد شنبه قصد داشت مراکز نظامی در ایران را هدف قرار دهد که ناکام بود. شبکه المیادین به نقل از منابع آگاه خبر داد پدافند هوایی ایران پهپادهای اسرائیلی را که قصد داشتند پایگاه‌های نظامی در شرق استان تهران را هدف قرار دهند، سرنگون کرد. منابع آگاه همچنین گفته‌اند اسرائیل برای هدف قراردادن پایگاه‌های پدافندی در استان تهران با شکست مواجه شده است. این منابع اعلام کرده‌اند تمام اهداف متخاصم در حومه تهران ساقط شده‌اند. منابع آگاه گفته‌اند برای ساقط‌کردن اهداف متخاصم از سامانه‌های پدافندی برد متوسط استفاده شده است.

عمده تصاویر بامداد شنبه هم حاکی از فعال‌شدن سامانه‌های توپ ضدهوایی است که عمدتا برای ساقط‌کردن ریزپرنده‌ها استفاده می‌شود. در همین راستا، حسین نوش‌آبادی، از اعضای سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز طی گفت‌وگویی به این نکته اشاره کرد: «اقدام رژیم صهیونیستی یک حرکت مذبوحانه بود که بخش مهمی از ریزپرنده‌های آنان توسط پدافند هوایی مقتدر کشور ساقط شد». البته هنوز به شکل جزئی مشخص نیست که حملات به چه شکلی انجام شده، اما این عملیات از دو مسیر انجام شد که مسیر اول «از سرزمین‌های اشغالی آغاز شده و به سوریه و در آخر به شمال عراق رسیده است». مسیر دوم هم «از سرزمین‌های اشغالی به اردن و نهایتا جنوب عراق ختم شده است». منابع اسرائیلی می‌گویند‌ بیش از ۱۰۰ جنگنده در این حملات مشارکت داشتند. البته برخی تحلیلگران حوزه نظامی از مشارکت ۱۰۰ جنگنده اف‌-‌۱۶ و اف‌–‌۳۵ سخن می‌گویند. بنا‌به برخی روایت‌ها هیچ جنگنده اسرائیلی هم در حریم هوایی ایران دیده نشده و به معنای آن است که ۱۰۰ جنگنده از خارج از مرزهای ایران اقدام به شلیک کرده‌اند و اسرائیل جرئت نقض حریم هوایی ایران را نداشته است. جنگنده اف‌-‌۱۶ و اف‌–‌۳۵ می‌توانند از مسافت ۱۰۰، ۲۰۰، ۳۰۰ و ۵۰۰ کیلومتری موشک پرتاب کنند، بنابراین نکته مهم این است که پدافند هوایی ایران با جنگنده‌های اسرائیلی مقابله نکرد؛ زیرا آنها در اصل جرئت حضور در حریم هوایی ایران را نداشته‌اند.

مقامات عربستانی و اردنی اعلام کرده‌اند که حریم هوایی این دو کشور در جریان حملات اسرائیل به ایران مورد استفاده قرار نگرفته است و آنها اجازه عبور هیچ جنگنده‌ای از حریم هوایی خود را نداده‌اند. البته برخی تصاویر نشان می‌دهد‌ جنگنده‌های اسرائیلی در ارتفاع بسیار کمی از آسمان اردن در‌حال عبور به سمت عراق هستند و اجرای عملیات از هر دو مسیر نهایتا در خاک عراق بوده است که باسم العوادی، سخنگوی وزارت امور خارجه عراق، در واکنشی عنوان کرد: «رژیم غاصب صهیونیستی سیاست‌های متجاوزانه، توسعه دامنه جنگ و شیوه تجاوزات آشکار خود را همچنان ادامه می‌دهد. تجاوزاتی که بدون هیچ‌گونه مانعی این رژیم دست به انجام آن می‌زند. [این رژیم] این‌بار با تجاوز هوایی به اهدافی در ایران دست تجاوز خود را به سمت جمهوری اسلامی ایران دراز کرد». با توجه به تصاویر مربوط به بقایای موشک‌های اسرائیلی شلیک‌شده به ‌سمت ایران که در استان صلاح‌الدین عراق کشف شده‌اند، مشخص شده که این موشک‌ها همان موشک‌های بالستیک هواپرتاب، با کلاهک جداشونده معروف به Golden Horizon بوده‌اند. پیش‌تر در دو سند لورفته افشا شده بود که از این موشک‌ها برای حمله به ایران استفاده می‌شود. به گفته «پارتیزان»، در تصاویر ارسالی (در صورت صحت ادعا)، یکی‌ از موشک‌ها با شماره سریال ۱۰۰۱ در تاریخ فوریه ۲۰۱۸ (۰۲ / ۱۸) و موشک دیگر نیز با شماره سریال ۱۱۰۳ در تاریخ جولای ۲۰۱۹ (۰۷ / ۱۹) تولید شده‌اند. به‌ عبارت دیگر، در این بازه حدودا ۱۷‌ماهه و در طول کمتر از یک سال‌و‌نیم، حداقل ۱۰۳ تیر از این موشک بالستیک هواپرتاب تولید شده است و احتمالا اسرائیل از آن زمان تاکنون نیز چند صد تیر از این نوع موشک بالستیک را تولید و ذخیره کرده است. موشک‌های بالستیک در ابتدا توسط یک موشک یا مجموعه‌ای از راکت‌ها به صورت مرحله‌ای نیرو می‌گیرند و سپس مسیری بدون نیرو را دنبال می‌کنند. موشک‌های بالستیک می‌توانند کلاهک‌های هسته‌ای یا متعارف را حمل کنند. موشک بالستیک هوا‌پرتاب (ALBM) یک موشک بالستیک است که از هواپیما پرتاب می‌شود.

 ادعای متناقض آمریکا و اسرائیل

در مقابل، دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، در همان دقایق اولیه ادعا کرد:‌ «به اهداف نظامی در ایران حمله کردیم». هاگاری مدعی شد:‌ «این حملات در واکنش به حملات مستمر ایران علیه اسرائیل در ماه‌های اخیر انجام شده است». سخنگوی ارتش اسرائیل در ادامه از آمادگی کامل برای هرگونه واکنش و دفاع سخن گفت. ساعاتی بعد، نیویورک‌تایمز به نقل از مقامات اسرائیلی اعلام کرد:‌ «حمله به ایران پس از حمله به ۲۰ مکان به پایان رسید». شبکه ان‌بی‌سی هم به نقل از یک مقام اسرائیلی نوشت‌ ارتش اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای یا میادین نفتی ایران حمله نکرده و فقط بر اهداف نظامی تمرکز داشته است. به موازات آنچه گفته شد، آکسیوس هم به نقل از منابع آگاه ادعا کرد‌ اسرائیل پیش از حمله‌ پیامی به ایران ارسال کرد و به آن درباره پاسخ‌دادن هشدار داد. این رسانه به نقل از منابع آگاه نوشت: «اسرائیل از طریق طرف‌های ثالث از ایران خواسته است‌ حملات متقابل را محدود کرده و از تشدید گسترده‌تر اوضاع جلوگیری کند». آکسیوس همچنین ادعا کرد:‌ «اسرائیل از قبل به ایران توضیح داده بود که به‌طور کلی به چه چیزی حمله خواهد کرد و به چه چیزی حمله نخواهد کرد». البته یائیر لاپید، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، درباره حمله بامداد دیروز ارتش اسرائیل به اهدافی در ایران گفت: «تصمیم عدم حمله به اهداف استراتژیک و اقتصادی در ایران اشتباه بود و باید کاری می‌کردیم که تهران بهای سنگینی بپردازد».

هم‌زمان شورای امنیت ملی کاخ سفید در بیانیه‌ای تأکید کرد‌ در حمله اسرائیل به اهدافی در ایران مشارکت نداشته است. این در‌حالی است که بنا‌بر برخی اخبار و تصاویر رسیده، هواپیمای سوخت‌رسان 

Boeing KC‌-135T Stratotanker از پایگاه آمریکا در قطر بلند شده و تا آسمان عراق یک رفت‌و‌برگشت داشته که احتمالا برای سوخت‌رسانی به جنگنده‌های اسرائیل بوده که از آسمان عراق برای حمله به مواضع ایران استفاده کرده‌اند. این تصاویر نشان می‌دهد آمریکا برخلاف ادعایش در رویارویی ایران و اسرائیل درگیری مستقیم داشته است. به موازات آن، روز جمعه (چهارم آبان‌) نیز ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا اعلام کرد ‌یک اسکادران جنگنده «اف‌-‌۱۶» از آلمان به منطقه عملیاتی سنتکام در خاورمیانه اعزام شده است.

با‌این‌حال، شورای امنیت ملی کاخ سفید‌ ضمن تأکید بر عدم دخالتش در حمله اسرائیل به ایران، از تهران خواست حملات خود (به اسرائیل) را متوقف کند تا چرخه جنگ بدون تشدید بیشتر تنش متوقف شود. شان سَوِت، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، در بیانیه‌ای در‌این‌باره گفته است: «اسرائیل اعلام کرد ‌پاسخش به حمله موشکی ایران در اول اکتبر پایان یافته است. همان‌طور که اسرائیلی‌ها گفتند، پاسخ آنها یک پاسخ دقیق به اهداف نظامی و خارج از مناطق پر‌جمعیت بود؛ برخلاف حمله ایران که مناطق عمده شهری را هدف گرفت». در ادامه این بیانیه آمده است: «آمریکا در این عملیات مشارکتی نداشت و این هدف ماست که با افزایش دیپلماسی تنش‌ها را در منطقه خاورمیانه کاهش دهیم. ما از ایران می‌خواهیم‌ حملاتش به اسرائیل را متوقف کند تا این چرخه جنگ بتواند بدون تشدید تنش متوقف شود». البته یک مقام ارشد دولت آمریکا هم خبر داد: ‌«جو بایدن، بنیامین نتانیاهو را هفته گذشته طی تماسی تلفنی برای «طراحی» یک حمله تلافی‌جویانه علیه ایران که از حملات آینده علیه اسرائیل جلوگیری کند، تشویق کرده است».

 شهادت رزمندگان ارتش در دفاع از حریم امنیت ایران

هم‌زمان، ارتش جمهوری اسلامی در بیانیه ابتدایی خود اعلام کرد‌ دو نفر از رزمندگان خود را در شب گذشته حین مقابله با پرتابه‌های اسرائیل فدا کرده است که متن بیانیه ارتش به این شرح است:

«بِسمِ‌اللَّـهِ الرَّحْمَحنِ الرَحِیمِ

مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَی نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلا. ارتش جمهوری اسلامی ایران در راستای دفاع از حریم امنیت ایران زمین و جلوگیری از آسیب به ملت و منافع ایران دو تن از رزمندگان خود را در شب گذشته حین مقابله با پرتابه‌های رژیم جنایتکار صهیونیستی فدا نمود». ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد سرگرد جهان‌دیده و استوار شاهرخی‌فر در حمله رژیم اسرائیل به شهادت رسیدند‌. در همین راستا، عبارت «یک ارتش فدای ایران» و پوسترهایی با همین مضمون درباره عملکرد ارتش در‌برابر حملات بامداد شنبه در فضای مجازی دست به دست می‌شود. در ادامه نام دو شهید دیگر هم رسانه‌ای شد تا تعداد شهدای ارتش به چهار نفر برسد؛ شهید سجاد منصوری‌ و شهید‌ مهدی نقوی هم به تعداد شهدای ارتش افزوده شدند.

بیانیه وزارت امور خارجه

در پی حملات بامداد شنبه، وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد ‌اقدام تجاوزکارانه اسرائیل علیه چند مرکز نظامی در ایران را به‌ عنوان نقض آشکار حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد، به‌ویژه اصل منع تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی کشورها، دانسته و به شدیدترین وجه محکوم می‌کند. 

در بخشی از این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران با یادآوری مسئولیت تک‌تک دولت‌های عضو سازمان ملل متحد، دولت‌های عضو کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل‌کشی و دولت‌های عضو کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹، برای اقدام عاجل و جمعی در‌برابر نقض‌های فاحش حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد، کنوانسیون منع نسل‌کشی و حقوق بشردوستانه بین‌المللی که هم‌زمان به‌مثابه نقض جدی صلح و امنیت بین‌المللی به شمار می‌آیند، بر ضرورت تحرک فوری و عاجل جامعه جهانی برای توقف نسل‌کشی، جنگ و تجاوز علیه غزه و لبنان و مهار جنگ‌‌افروزی رژیم صهیونیستی تأکید می‌نماید».

‌‌به دنبال حملات بامداد شنبه اسرائیل، واکنش مقامات داخلی کشور بیشتر روی شکست تل‌آویو تمرکز داشت. هم‌چنان‌ که محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، در واکنش به حوادث بامداد شنبه، با انتشار تصویری از پرچم ایران در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اقتدار ایران، دشمنان مام میهن را زبون و خوار می‌کند». شهاب‌الدین طباطبایی، عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز نوشت: «شبه‌حمله رژیم‌ جعلی با سامانه یکپارچه پدافند هوایی کشور شکست خورد. روایت‌های جعلی تروریست‌ها هم با یکپارچگی داخلی دفع شد. خلاصه خبرها تا این ساعت: دلار ریخت، بورس سبز شد...». فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز در گفت‌وگویی اظهار کرد: «مردم ایران از توان دفاعی کشور احساس غرور می‌کنند و نسبت به آن اطمینان دارند. همان‌طور که بیانیه‌های رسمی پدافند هوایی کشور نشان می‌دهد، تنها خسارات محدودی وارد شده و لازم است مردم عزیز ضمن حفظ آرامش از دل‌دادن به شایعات دوری کنند و اخبار را تنها از رسانه‌های رسمی و بیانیه‌های نیروی پدافند دنبال کنند. باید به قدرت و اقتدار جوانان این مرز‌و‌بوم آفرین گفت که با اقدامات خود غرور ملی ایرانیان را احیا کردند». البته علی احمدی‌نیا، سرپرست امور اطلاع‌رسانی دولت، در نوشته‌ای هشدارآمیز متذکر شد:‌ «مراقب بازی رسانه‌ای رژیم صهیونیستی باشیم و با انتشار شایعات در پازل آنها بازی نکنیم. ایران عزیزمان پاینده و سربلند است به کوری چشم بدخواهان». محسن رضایی هم در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «تعدی رژیم صهیونیستی به ایران بیش از آنکه قدرت‌نمایی باشد، حکایت از ترس و فرار آنها داشت»‌. بسیاری از نمانیدگان مجلس شورای اسلامی هم به حمله بامداد شنبه اسرائیل واکنش نشان دادند. به دنبال حمله بامداد شنبه اسرائیل به ایران، کشورهایی مانند مالزی، عراق، عربستان سعودی، پاکستان، عمان، امارات و ترکیه آن را محکوم کردند. پیش‌تر حماس، جنبش جهاد اسلامی، دولت صنعا، حزب‌الله لبنان و مقاومت عراق با تمجید از توان پدافندی ایران، تجاوز اسرائیل را محکوم کرده بودند. پیرو همین محکومیت‌ها، محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس به حمله دیشب اسرائیل به ایران واکنش نشان داد و نوشت: «برخلاف حملات قبلی رژیم صهیونیستی به میهن عزیزمان که کشورهای عربی سکوت می‌کردند، بعد از تهاجم دیشب چند کشور عربی آن را رسما محکوم کردند. این موفقیت را می‌گذاریم به حساب تلاش‌های دیپلماتیک سردار میدان دیپلماسی ایران، سیدعباس عراقچی».