بازگشت پناهندگان به ایران

مهاجرت ورزشکاران ایران به خارج از کشور در ماه‌های اخیر شیب تندتری به خود گرفته و هر روز اخبار جدیدی در این زمینه به گوش می‌رسد. البته این موضوع فقط مختص به ورزش نیست و مطابق با اظهارنظرهای رسمی که از سوی مسئولان ورزش ایران می‌شود، در بقیه عرصه‌ها هم رایج شده است. گو اینکه مهاجرت مختص به امروز و ماه‌های اخیر نیست و همواره از دیرباز، ورزشکاران ایرانی بنا به دلایل مختلفی در تلاش برای مهاجرت بوده‌اند. در‌این‌بین در ماه‌های گذشته یک فدراسیون بیش از بقیه در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است: تکواندو. آخرین فردی که از این مجموعه جدا شده، عرفان ناظمی آینده‌دار است که به کانادا رفته و ظاهرا قصد برگشت ندارد. او یکی از ده‌ها ورزشکار این رشته ورزشی است که در سال‌های اخیر ترجیح داده برای پیگیری امورات ورزشی‌اش کشوری غیر از ایران را انتخاب کند. ناگفته پیداست که مهاجرت ورزشکاران به سایر کشورها فقط مربوط به اخباری که در رسانه‌ها منتشر می‌شود، نیست و تعدادشان بیش از موارد مذکور است. با این حال از آنجا که احتمالا آنها فعالیت یا عنوانی در تیم ملی نداشته‌اند، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. حالا در چنین گیروداری، هادی ساعی، رئیس فدراسیون تکواندو، روز گذشته در گفت‌وگو با یکی از برنامه‌های تلویزیونی مدعی شده که یکی، دو تکواندوکار مهاجر را به ایران برگردانده و در تلاش است تا بقیه، حتی آنهایی را که پناهنده شده‌اند هم به ایران بازگرداند. ادعایی شایان توجه که دست‌کم از سوی اهالی رسانه مورد توجه قرار گرفته است. رئیس فدراسیون تکواندو که در ماه‌های اخیر اختلاف نظرش با معاون قهرمانی وزارت ورزش بیش از گذشته به گوش رسیده، درباره مهاجرت و پناهندگی ورزشکاران می‌گوید: «نمی‌توانیم جلوی آدم‌ها را بگیریم. در گذشته تعدادی پناهنده شدند که شرایط نامناسب باعث این اتفاق شد. از سوی دیگر تکواندوی ما در دنیا حرف برای گفتن دارد و در دو رشته ممکن است این اتفاق بیفتد، یکی تکواندو و دیگری کشتی. باید حرف این بچه‌ها را گوش کرد. من وقتی آمدم دو ورزشکار را برگرداندم. کار سختی بود؛ اما با توجه به اعتمادی که به بنده دارند، این کار را انجام دادیم. سعی می‌کنیم حتی آنهایی را که برای پناهندگی رفته‌اند، برگردانیم. آنهایی که پناهنده سیاسی نیستند و پناهنده اجتماعی هستند، با آنها در ارتباطیم و همدیگر را می‌بینیم. البته آنها که مشکل دارند، سمت‌شان نمی‌رویم، اما آنهایی را که مشکل سیاسی ندارند، سعی می‌کنیم برگردانیم».

ادعای بازگرداندن ورزشکاران مهاجر و پناهنده ایرانی اگرچه به‌تازگی از سوی مسئولان فدراسیون تکواندو مطرح شده، ولی موضوع چندان جدیدی نیست؛ اما مشکل اینجاست که برخلاف وعده‌های مکرر، تا به الان موفق نشده‌اند ورزشکاری نامی را که بتواند در حد کسب مدال در رقابت‌های آسیایی یا المپیک برای ورزش ایران افتخار کسب کند، برگردانند. قبل از پرداختن به ادعاهای مشابه ابتدا خیلی سریع باید به دلایلی که ورزشکاران ایرانی مهاجرت کرده یا پناهنده شده‌اند، رجوع کرد. در گذشته، بیشتر ورزشکاران ایرانی که مهاجرت کرده‌اند، انگیزه مالی داشته‌اند. پیشنهاد سایر کشورها با دستمزدهای دلاری محرک خوبی برای بسیاری از ورزشکارانی است که دغدغه امکانات و شغل در ایران را داشته‌اند. مورد دیگری که تأثیر بسزایی داشته، پشت خط ماندن در تیم ملی است. در بسیاری از رشته‌های انفرادی از همین تکواندو و کشتی گرفته، در یک وزن به طور هم‌زمان چند ورزشکار مدعی ظهور می‌کنند که فرصت پوشیدن پیراهن تیم ملی به یکی از آنها می‌رسد و دیگری تلاش می‌کند برای رسیدن به عناوین بین‌المللی مهاجرت کند. علی ارسلان، کشتی‌گیر فرنگی‌کار ایران که این روزها برای صربستان مسابقه می‌دهد و افتخار کسب می‌کند، یکی از بهترین مثال‌ها در این بخش است. موارد تازه‌ای که هم باعث مهاجرت ورزشکاران ایرانی شده، علاوه بر موارد مذکور، دلایل سیاسی و اجتماعی به خود گرفته است. چند نفر از ورزشکارانی که به‌تازگی از ایران مهاجرت کرده‌اند، در زمره همین بخش آخر قرار می‌گیرند. حالا اینکه هادی ساعی می‌گوید آنهایی را که مشکل سیاسی نداشته‌اند، مورد بررسی قرار می‌دهند، احتمالا اشاره‌ای به همین بخش دارد.

با وجود اظهارات اخیر به نظر می‌رسد بازگرداندن ورزشکاران مشهور مهاجر و پناهنده ایرانی نیاز به سازوکار و پشتوانه قوی‌تری دارد؛ چون پیش از ساعی، چندین رئیس و مسئولان ورزشی ایران تلاش کرده بودند ورزشکارانی را که از ایران رفته بودند، باز‌گردانند. یکی از مشهورترین پروژه‌ها در همین زمینه مربوط به مهاجرت کیمیا علیزاده است. او سرشناس‌ترین چهره زن ورزش ایران است که مهاجرت کرده است. دلیلش هم به مدال المپیکی او برمی‌گردد. کیمیا اولین زن تاریخ ورزش ایران است که توانست در المپیک صاحب مدال شود و برنز به دست بیاورد. خروجش از ایران و اعلام پناهندگی‌اش به آلمان موج جدیدی را به وجود آورد. مسئولان وقت ورزش ایران در کنار مسئولان وقت فدراسیون تکواندو اما در یکی، دو نوبت خبر دادند که در تلاش برای بازگرداندن کیمیا هستند. آنها اجازه انتشار این شایعه را دادند که کیمیا به دلیل اصرار و نقشه قبلی همسرش از ایران خارج شده و در پیام‌هایی که برای دوستانش فرستاده، ابراز علاقه کرده که دوباره به ایران برگردد؛ اتفاقی که تا به الان رخ نداده و در شرایطی که هنوز ماجرای پناهندگی‌اش به آلمان حل‌وفصل نشده، او ترجیح داده با پرچم کمیته بین‌المللی المپیک در تورنمنت‌های مختلف شرکت کند. کیمیا در المپیک توکیو هم با پرچم تیم پناهندگان حاضر شد و به‌تازگی اسمش در بین تیم پناهندگان اروپا که قصد حضور در رقابت‌های اروپایی را دارند، گنجانده شده است. سعید ملایی هم دیگر ورزشکار مطرح ایران است که راهی آلمان شد، بعد پناهنده مغولستان شد و حالا هم برای تیم ملی جمهوری آذربایجان مسابقه می‌دهد. درباره او شایعات مکرری به گوش رسید. از اینکه فریب مسئولان فدراسیون جهانی جودو را خورده و ابراز پشیمانی کرده است. حتی در همان ماه اول مهاجرتش از ایران که عنوان شد قرار است در دادگاه عالی ورزش علیه مسئولان ورزش ایران شهادت دهد، یکی از مسئولان بلندپایه ورزش ایران خبر داد که سعید ملایی در پیام‌هایی که برای او فرستاده، ابراز پشیمانی کرده و قرار است مقدمات بازگشتش به ایران فراهم شود؛ ولی ملایی در المپیک اخیر با پرچم مغولستان به مدال نقره رسید تا نامش را به‌عنوان یک ایرانی در این عرصه مطرح کند، هرچند که مدالش به اسم کشور دیگری ثبت شد. بعد از المپیک هم که او به عضویت تیم ملی جمهوری آذربایجان درآمده و وعده داده برای این کشور مدال‌آوری خواهد کرد.

سارا خادم‌الشریعه هم تازه‌ترین چهره مطرح ورزش ایران است که به اسپانیا مهاجرت کرده؛ ولی خبر داده که قصد ندارد به این کشور پناهنده شود. مسئله سارا یک موضوع اجتماعی بود و یکی، دو هفته پس از خروجش از ایران مسئولان فدراسیون شطرنج خبر دادند در حال مذاکره با او برای بازی‌کردن برای تیم ملی ایران هستند؛ هرچند این موضوع پس از دیدار سارا با نخست‌وزیر اسپانیا از حالت اجتماعی به رفتاری سیاسی تغییر کرد و رئیس فدراسیون شطرنج ایران گفت که دیگر امکان مذاکره‌کردن با سارا خادم‌الشریعه وجود ندارد.

اکنون هادی ساعی جدیدترین رئیس و مسئول ورزش ایران است که می‌خواهد وارد چرخه بازگرداندن پناهندگان رشته تکواندو به ایران شود؛ امری که فقط زمان مشخص خواهد کرد آیا در آن توفیقی به دست خواهد آورد یا اینکه او هم به فهرست مدیرانی اضافه می‌شود که وعده بازگشت ورزشکاران مهاجر و پناهنده ایرانی را داده‌اند.