میانجیگری به سبک پوتین

علی سالم- رئیس‌جمهوری روسیه، روز گذشته و در میانه دو جنگ غزه و اوکراین، به امارات متحده عربی و عربستان سعودی سفر کرد. کرملین اعلام کرده پوتین به‌ دنبال ایفای نقش مجدد روسیه در خاورمیانه، در این سفر یک‌روزه با تمرکز بر جنگ اسرائیل و حماس با رهبران امارات و عربستان سعودی دیدار خواهد کرد و پس از آن میزبان ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، در مسکو خواهد بود. ولادیمیر پوتین در امارات با محمد بن‌زاید آل‌نهیان، رئیس امارات و حاکم ابوظبی، دیدار کرد تا درباره چشم‌انداز همکاری‌های دوجانبه و وضعیت خاورمیانه گفت‌وگو کنند. پوتین در ریاض نیز از سوی محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، استقبال شد تا درباره تجارت، سرمایه‌گذاری و سیاست بین‌الملل صحبت کنند.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت مذاکرات پوتین در هر دو کشور بر روابط دوجانبه و جنگ بین اسرائیل و حماس متمرکز خواهد بود. او همچنین گفت: «موضوعات مربوط به سقف قیمت نفت در اوپک‌پلاس نیز در دستور کار قرار خواهد داشت». پسکوف همچنین گفت پوتین امروز در کرملین با ابراهیم رئیسی گفت‌وگو خواهد کرد.

به گزارش آسوشیتدپرس، سفر پوتین به عربستان سعودی و امارات متحده عربی در زمانی صورت می‌گیرد که روسیه تلاش دارد نقش خود را به‌عنوان یک میانجی قدرتمند در درگیری‌های خاورمیانه ارتقا دهد. پوتین به دنبال این است که جنگ اسرائیل در غزه را شکست دیپلماسی ایالات متحده معرفی کند و معتقد است واشنگتن مسیر کمک‌های اقتصادی برای فلسطینی‌ها را انتخاب کرده و از تلاش برای کمک به ایجاد یک کشور فلسطینی دست کشیده است.

پوتین پیشنهاد کرده است مسکو به لطف روابط دوستانه‌اش با اسرائیل و فلسطینی‌ها، می‌تواند نقش میانجی را ایفا کند و گفته است «هیچ‌کس نمی‌تواند به ما شک کند که از یک طرف حمایت می‌کنیم». این اظهارات پوتین در‌حالی مطرح می‌شود که مسکو، واشنگتن را متهم می‌کند که در منازعه بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها حامی اسرا‌ئیل بوده است.

سرگئی ماکوف، تحلیلگر حامی کرملین، می‌گوید عربستان سعودی و امارات متحده عربی، متحدان مهم روسیه‌اند و‌ مسکو به لطف توافقی که اوپک‌پلاس با ریاض منعقد کرده، از قیمت‌های بالای نفت سود برده است و روابط نزدیک با امارات یکی از راه‌های دورزدن تحریم‌های غرب علیه مسکو است. پوتین که به اتهام خارج‌کردن غیرقانونی کودکان اوکراینی از مناطق شرقی این کشور و انتقال آنها به داخل سرزمین روسیه، با حکم بازداشت دیوان کیفری بین‌المللی روبه‌رو است، پیش از این سفرهای کمی به خارج از کشور آن‌هم صرفا به مقصد نزدیک‌ترین متحدان خود داشته است. به همین دلیل نیز برای مثال در جریان نشست «گروه ۲۰» که ماه سپتامبر به میزبانی هند برگزار شد، همچنین در نشست «بریکس» به میزبانی آفریقای جنوبی در ماه آگوست، غایب بود. او اعلام کرده بود در این نشست‌ها حضور نیافته تا برای برگزارکنندگان آنها «مشکلی» ایجاد نشود. با این وجود، پس از ناکامی ضدحمله بزرگ تابستانی اوکراین در میدان جنگ و معطوف‌شدن توجهات بین‌المللی به تحولات غزه و اسرائیل، به نظر می‌رسد پوتین نیز آسوده‌خاطر شده است. عربستان و امارات برخلاف آفریقای جنوبی از امضاکنندگان معاهده دیوان بین‌المللی کیفری نیستند.

ولادیمیر پوتین از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس، بارها از اسرائیل انتقاد و «فاجعه» انسانی در غزه را محکوم کرده و خواستار ایجاد کشور فلسطینی شده است. او همچنین در جریان یکی از نشست‌های مجازی «گروه ۲۰» در اواخر ماه نوامبر، غرب را به دلیل محکوم‌کردن حمله روسیه به اوکراین و هم‌زمان داشتن رفتاری متفاوت در قبال «قتل غیرنظامیان در فلسطین»، متهم به نشان‌دادن یک «خشم گزینشی» کرد.

روسیه هفته گذشته در موضوع نفت اعلام کرد که قصد دارد به سیاست کاهش تولید خود دست‌کم تا پایان مارس ۲۰۲۴ با هدف «ثبات قیمت‌ها» ادامه دهد و با هماهنگی عربستان سعودی، کشورهای اصلی صادرکننده نفت را دور هم جمع کند. کرملین اعلام نکرده است آیا رئیس‌جمهوری روسیه قصد دارد در کنفرانس بین‌المللی «کوپ ۲۸» که هم‌اکنون در امارات برگزار می‌شود، شرکت کند یا خیر.

پرونده اوکراین

اگرچه کرملین موضوع اوکراین را در دستور کار دیدارهای پوتین مشخص نکرده است،‌ اما احتمالا یکی از مباحث خواهد بود. عربستان سعودی پیش‌تر سعی کرده بود خود را به‌عنوان یک میانجی در جنگ روسیه و اوکراین نشان دهد و حدود ۴۰ کشور را برای شرکت در کنفرانس صلح ماه آگوست دعوت کرد. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، به تبادل موفقیت‌آمیز زندانیان در سال گذشته میلادی که شامل شهروندان آمریکایی و بریتانیایی بود نیز کمک کرد.

امارات عربی متحده نیز یک سال پیش در آزادی بریتنی گراینر، ستاره بسکتبال زنان ایالات متحده آمریکایی توسط روسیه و تبادل زندانیان نقش داشت. خانم گراینر پس از آزادی از روسیه در فرودگاه ابوظبی تحویل داده شد. پوتین از زمان آغاز تهاجم به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، فراتر از چین، ایران و کشورهای شوروی سابق سفر نکرده است.

از طرف دیگر، این دیدارها در حالی برگزار می‌شود که نشانه‌هایی از کاهش حمایت‌های مادی ایالات متحده از اوکراین دیده می‌شود و کی‌یف تلاش می‌کند کمک‌های غرب را به سمت خود نگه کند. به همین منظور، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، قرار است برای سناتورهای آمریکا سخنرانی کند تا بر ضرورت حفظ حمایت مالی و نظامی آمریکا تأکید کند. اکنون، در بحبوحه ابهاماتی که در‌خصوص دوام حمایت غرب از اوکراین وجود دارد و این مهم که مقامات اوکراینی اذعان می‌کنند که عملیات تهاجمی آنها علیه روسیه امسال نتوانست به پیشرفت مهمی نائل شود، در روسیه گمانه‌زنی‌هایی درباره مذاکرات احتمالی صلح به وجود آمده است.

تحولات میدان جنگ

در میدان جنگ نیز مقامات اوکراینی اعلام کردند ارتش اوکراین ۱۰ فروند از ۱۷ پهپاد تهاجمی روسیه را سرنگون کرده است. فرماندار منطقه لِه‌ویو در غرب اوکراین گفت سه پهپاد به یک هدف زیرساختی نامشخص برخورد کردند اما خسارات ناچیز بوده و تلفات جانی گزارش نشده است. مقامات منطقه خارکیف در شرق اوکراین نیز اعلام کردند چند هواپیماهای بدون سرنشین، منازل شخصی و ساختمان‌های مسکونی در دو شهرک مختلف را مورد حمله قرار داده‌اند. به گفته ارتش اوکراین، شش موشک اس‌۳۰۰ نیز به سمت اهداف غیرنظامی در شرق دونتسک و جنوب خرسون شلیک شده است. روسیه بارها هدف قرار‌دادن غیرنظامیان در اوکراین را رد کرده است، اما در‌عین‌حال خاطرنشان کرده زیرساخت‌های انرژی در اوکراین همواره یک هدف نظامی قانونی محسوب می‌شوند.

وزارت دفاع روسیه هم‌زمان اعلام کرد سامانه‌های پدافند هوایی این کشور نیز در مجموع ۴۱ پهپاد پرتاب‌شده توسط اوکراین را منهدم یا رهگیری کردند. این وزارتخانه در بیانیه‌ای اعلام کرد ۲۶ پهپاد بر فراز خاک روسیه منهدم شدند و ۱۵ فروند از آنها بر فراز دریای آزوف و شبه‌جزیره کریمه رهگیری شدند. این وزارتخانه مشخص نکرد که آیا این حمله خسارتی داشته است یا خیر.

پیش‌تر، فرماندار منطقه ورونژ روسیه خبر داده بود ژنرال «ولادیمیر زاوادسکی»، معاون فرمانده سپاه چهاردهم ارتش روسیه در اوکراین، «در یک پست جنگی» کشته شده است. این در حالی است که یک هفته قبل، گزارشگران محلی از کشته‌شدن زاوادسکی، هفتمین ژنرال از زمان تهاجم ولادیمیر پوتین به اوکراین، بر اثر مین زمینی که نظامیان روسیه کار گذاشته بودند، خبر داده بودند. الکساندر گوسف، فرماندار منطقه ورونژ روسیه، گفت ژنرال ولادیمیر زاوادسکی، معاون فرمانده لشکر چهاردهم ارتش روسیه، «در یک پست جنگی در منطقه عملیات ویژه» جان خود را از دست داد. روسیه برای توصیف تهاجم به اوکراین از اصطلاح «عملیات نظامی ویژه» استفاده می‌کند.

این مقام روسی زاوادسکی را «افسری با مدال‌های متعدد» و فرمانده سابق تانک خواند و افزود که مرگ او ضایعه‌ای سنگین بود که «دردی جانکاه» پدید آورد. او از چگونگی وقوع این مرگ جزئیات بیشتری ارائه نکرد. با اینکه زاوادسکی هفتمین ژنرالی است که وزارت دفاع روسیه کشته‌شدن او را تأیید می‌کند، مقام‌ها و رسانه‌های اوکراینی تعداد واقعی آنها را دست‌کم ۱۲ نفر اعلام کرده‌اند. وزارت دفاع روسیه معمولا درباره خسارت‌های جنگی این کشور نظر نمی‌دهد و حتی بعد از تأیید فرماندار منطقه ورونژ روسیه نیز هیچ بیانیه‌ای درباره مرگ زاوادسکی صادر نکرده است.

در همین حال، اوکراین اعلام کرد پس از تجزیه و تحلیل توانایی‌های منابع روسیه و با توجه به نزدیک‌شدن به فصل سرد زمستان، تاکتیک‌های نظامی خود را از تهاجمی‌بودن به سمت تدافعی‌تر‌شدن تغییر می‌دهد. میخائیلو پودولیاک، مشاور رئیس‌جمهوری اوکراین تأکید کرد: «در خط مقدم و در شهرها، ما به سمت تاکتیک متفاوتی گام بر خواهیم داشت که آن شامل دفاع مؤثر در مناطق خاص، ادامه عملیات تهاجمی در مناطق دیگر، عملیات ویژه راهبردی در شبه‌جزیره کریمه و در آب‌های دریای سیاه و اصلاح سازوکار دفاع موشکی از زیرساخت‌های حیاتی می‌شود». ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، هفته گذشته گفت زمستان «در مجموع مرحله جدیدی از جنگ است» و دمای پایین، جنگ را بسیار دشوارتر می‌کند و دفاع از زیرساخت‌های انرژی حیاتی را در اولویت قرار می‌دهد.