مروری بر آتشسوزی بیمارستان گاندی
آتش در کمین بیمارستان‌های پایتخت
همسایگان بیمارستان گاندی که از همان لحظه‌های ابتدایی در نزدیکی حادثه بودند و لحظه به لحظه آتشی را که به جان این ساختمان افتاده بود، رصد می‌کردند، می‌گویند انگار این ساختمان در آغوش خدا بود که هیچ خسارت جانی و مصدومی نداشته است.
شرق: همسایگان بیمارستان گاندی که از همان لحظه‌های ابتدایی در نزدیکی حادثه بودند و لحظه به لحظه آتشی را که به جان این ساختمان افتاده بود، رصد می‌کردند، می‌گویند انگار این ساختمان در آغوش خدا بود که هیچ خسارت جانی و مصدومی نداشته است. ساختمانی که در نقطه‌ای قرار دارد که خیابان گاندی باریک‌تر می‌شود و توقف ماشین‌های بزرگ آتش‌نشانی در این مسیر دشواری‌های خاص خود را دارد. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی هم می‌گوید واقعا لطف خدا و تلاش نیروهای آتش‌نشانی بود که این حادثه تلفاتی نداشت. او می‌گوید اگر نردبان‌های آتش‌نشانی نبود، دسترسی به این ساختمان سخت می‌شد و به مشکل برمی‌خوردیم. خوشبختانه با کمک نردبان‌های بلند توانستیم به‌خوبی آتش را مهار کنیم.
بیمارستان گاندی در آتش
آتشسوزی حدود ساعت 18:15 روز پنجشنبه، پنجم بهمن رخ داده و ساعت 22:15 هم مهار می‌شود. سید‌جلال ملکی درباره جزئیات این حادثه می‌گوید از ساعت 18:20 روز پنجشنبه که وقوع حریق در بیمارستان گاندی به سامانه 125 اطلاع داده شد، ده‌ها نفر از آتش‌نشانان در محل حاضر شده و اقدامات خود برای اطفای حریق، تخلیه بیمارستان و نجات را در دستور کار خود قرار دادند. آتش‌نشانان در شرایط دشوار خود را به طبقات رسانده و در شرایطی که همه در حال گریز از خطر بودند، با ورود به میانه آتش عملیات جست‌وجو و اطفای حریق را اجرا کردند. حوالی ساعت ۲۲ شعله‌های آتش به طور کامل در بیمارستان گاندی خاموش شد. پس از آن نیز کارشناسان آتش‌نشانی اقدامات خود برای بررسی علت وقوع حریق را آغاز کردند. به گفته ملکی این بیمارستان پنج مرتبه از آتش‌نشانی اخطار ایمنی دریافت کرده بود، آخرین اخطار مربوط به آبان ماه امسال است؛ اما متأسفانه به این اخطارها توجهی نشده بود. ببینید بیمارستان محلی است که افراد توان‌یاب در آن حاضر می‌شوند؛ بنابراین باید اصول ایمنی در آن کاملا و حتی بیشتر از اماکن دیگر مورد توجه باشد، نه اینکه به اخطارهای ایمنی بی‌توجهی کنند. حالا این حادثه حریق رخ داد و خسارت عظیمی به بیمارستان وارد شد. خدا را شکر که جان کسی گرفته نشده و کسی هم آسیب ندید که آن وقت دیگر جبران‌ناپذیر بود؛ اما حالا سؤال اینجاست که آیا هزینه برای ایمن‌سازی به‌صرفه‌تر بود یا هزینه برای بازسازی و جبران خسارات ناشی از حریق؟
آتشسوزی عمدی بود؟
در کنار اخباری که درباره ناایمن‌بودن این بیمارستان منتشر می‌شد، برخی این پرسش را مطرح می‌کردند که آتشسوزی عمدی بوده یا بر اثر سهل‌انگاری؟ از پنجشنبه‌شب در فضای مجازی احتمال عمدی‌بودن این آتشسوزی مطرح می‌شود. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی، درباره این حرف و حدیث‌ها با اشاره به اینکه این نوع شایعات در محل حادثه هم شنیده می‌شد، به اکو ایران می‌گوید: برای راستی‌آزمایی و مشخص‌شدن دلیل حادثه باید منتظر گزارش تیم کارشناسی باشیم که با توجه به ابعاد حادثه ممکن است چند روزی زمان ببرد.
به گفته او تیم کارشناسی از روز جمعه وارد عمل شده و در هفته آتی به این پرسش پاسخ می‌دهند. پس از بازدید و مشاهدات کارشناسان در محل و دوربین‌هایی که در محل حادثه بوده، می‌توان دلیل اصلی حادثه را بیان کرد.
او تأکید می‌کند: تا زمانی که گزارش کارشناسی حادثه تکمیل نشده، نمی‌توان درباره شنیده‌ها و گفته‌ها نظر داد. اینکه عمدی بوده یا سهل‌انگاری، مشخص نیست. شاید باشد و شاید هم نه. نباید در این زمینه عجله کرد و باید منتظر نظر کارشناسان باشیم.
از همان لحظات ابتدایی با دستور علی صالحی، دادستان تهران، یکی از معاونان دادستان تهران و بازپرس ویژه در محل حادثه حاضر شدند و برابر آنچه مرکز رسانه قوه قضائیه اعلام کرده، درباره این حادثه و بررسی علت آن نیز پرونده قضائی تشکیل شده است.
از حادثه کلینیک سینا اطهر تا آتشسوزی گاندی
از آخرین آتشسوزی بزرگ در یک مرکز درمانی سه سال می‌گذرد. تابستان سال 99 بود که کلینیک سینا اطهر در آتش سوخت و 19 نفر در این آتشسوزی جان باختند. تابستان سال گذشته هم بیمارستان ناایمن رسول اکرم گرفتار آتش شد که در این حادثه هم برخی از بیماران دچار دودگرفتگی شدند. تعداد بیمارستان‌های ناایمن در تهران اعلام عمومی نشده است؛ اما سال گذشته فهرست بیمارستان‌هایی که در میان اسامی ساختمان‌های پرخطر بودند، از سوی معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور منتشر شد. به گفته غلام‌عباس ترکی تعداد هشت بیمارستان در تهران در فهرست ساختمان‌های ناایمن قرار دارند.
بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص)، بیمارستان امام خمینی (ره)، بیمارستان لولاگر، بیمارستان طرفه، بیمارستان سینا، بیمارستان بوعلی، بیمارستان شهدای یافت‌آباد و بیمارستان فیاض‌بخش بیمارستان‌هایی بودند که نام‌شان از سوی مرجع قضائی اعلام شد.
اما حادثه بیمارستان گاندی دوباره موضوع بیمارستان‌های ناایمن را یادآوری کرد. روز جمعه ششم بهمن‌ماه مدیر بحران منطقه ۶ شهرداری تهران به ایرنا گفته است: ۴۰ بیمارستان این منطقه به خاطر ناایمن‌بودن وضعیت ساختمان‌ها تاکنون سه بار اخطار ایمنی دریافت کرده‌اند. به حدود ۴۰ بیمارستان خصوصی و دولتی بزرگ مثل بیمارستان امام خمینی و شریعتی که در سطح منطقه هستند، هشدار داده‌ایم. هرکدام دست‌کم سه اخطار را دریافت کرده‌اند و با مسئولان آنها جلسات متعددی برای حل مشکلات‌شان برگزار کرده‌ایم.
او تأکید کرده که مراکز درمانی یکی از مراکز خدمات‌رسان هستند که تعطیل‌بردار نیستند. ایمنی این مراکز در اولویت اصلی مدیریت بحران قرار دارد؛ همچنین در هماهنگی با وزارت بهداشت هر بیمارستانی که نتواند تأییدیه ایمنی آتش‌نشانی را بگیرد، پروانه آن تمدید نمی‌شود. باید به‌سرعت برای رفع مشکلات، مقاوم‌سازی یا به صورت کلی جابه‌جایی آنها فکری شود که این موضوع در دستور کار مدیریت بحران شهر تهران است.
با وجود آنکه بیمارستان گاندی در فهرست ناایمن‌ها نبود؛ اما سه اخطار از آتش‌نشانی دریافت کرده بود. سوده نجفی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران هم به ایسنا گفته است: سازمان آتش‌نشانی در پنج مرحله درباره ایمنی این بیمارستان اخطارهای لازم را داده بود؛ اما اقدامی درباره رفع آن نشد. حادثه رخ‌داده زنگ خطری بود درباره ساختمان‌های ناایمن شهر که متأسفانه توجهی به آن نشده است. بیمارستان‌ها محل مراجعه شهروندان در زمان حادثه و بحران هستند که باید از ایمنی لازم برخوردار باشند؛ اما بنا بر اعلام سازمان آتش‌نشانی تعدادی از بیمارستان‌های شهر تهران ایمنی لازم را ندارند و جزء ساختمان‌های ناایمن هستند که انتظار می‌رود قوه قضائیه نیز درباره آنها اقدامات لازم را انجام دهد. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران هم در پی حادثه بیمارستان گاندی به وجود حدود 20 هزار ساختمان بسیار پرخطر و پرخطر در کلان‌شهر تهران اشاره کرده و گفته است این میزان ساختمان پرخطر هیچ توجیهی ندارد. در صدر توجهات باید ساختمان‌های امدادی، خدمت‌رسان و دولتی، ایمن‌سازی شوند و وجود ساختمان ناایمن در این مجموعه‌ها به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست. در این راستا از رئیس‌جمهور و وزیر کشور می‌خواهم دستور رسیدگی عاجل صادر کنند.
به گفته او ساختمان این بیمارستان در رسته ساختمان‌های پرخطر بوده و پنج بار اخطار دریافت کرده است: سه بار در کمیته رفع خطر منطقه طرح موضوع ناایمنی بیمارستان در دستور بوده و دستورالعمل ایمنی به مالکان ابلاغ شده؛ اما متأسفانه موضوع با پیگیری مناسب روبه‌رو نشده است.
نمای کامپوزیتی؛ عامل بزرگی آتشسوزی بیمارستان گاندی
حسین نظری، معاون خدمات شهری شهرداری تهران، دلیل این حادثه را نمای کامپوزیتی ساختمان بیمارستان گاندی دانسته و گفته است آتشسوزی به‌همین‌دلیل بزرگ جلوه می‌کرد.
به گفته او تانکر آب به اندازه کافی داشتیم و نردبان‌ها هم در محل بودند. تنها مشکلی که وجود داشت، این بود که در ضلع غربی این محل ساختمانی وجود داشت که دسترسی آتش‌نشانان را برای اطفای حریق سخت می‌کرد.
علی بیت‌اللهی، رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی هم درباره نمای کامپوزیت در کانال تلگرامی‌اش نوشته است: یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف نمای کامپوزیت در صورت رعایت‌نکردن ضوابط و مقررات اجرای آن، تشکیل تونل هوا در فضای بین دیوار و نما است که در صورت آتشسوزی موجب تشدید حریق و تسریع شعله‌وری و انتقال آتش می‌شود. درباره چگونگی اجرای نمای کامپوزیت بیمارستان گاندی اطلاعاتی ندارم و امیدوارم ضعف عمده‌ای که در نماهای کامپوزیت در کشور سراغ داریم، درباره نمای بیمارستان گاندی صادق نباشد.
هشدارهایی که شنیده نشد
مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر تهران، مدتی پیش هشدار داده بود که بسیاری از بیمارستان‌ها از وضعیت ایمنی مناسبی برخوردار نیستند. او به حادثه سینا اطهر اشاره کرده و از وزارت بهداشت و درمان خواسته بود درباره ایمن‌سازی بیمارستان‌ها اقدامات لازم و عملی را برنامه‌ریزی و اجرا کند.
او با بیان اینکه در حوزه ایمنی بیمارستان‌ها باید دادستانی ورود کند، گفته بود: در صورت نبود برنامه‌ریزی مناسب برای ایمن‌سازی بیمارستان‌ها، باید با مکاتبات خواستار ورود دادستانی شویم.
ناایمن و قدیمی‌بودن ساختمان‌های بیمارستان‌های تهران موضوعی است که کامران عبدولی، معاون حفاظت و پیشگیری از حریق سازمان آتش‌نشانی تهران هم به آن اشاره کرده و گفته بود: اکثر مراکز درمانی قدیمی هستند و زمانی که ساخته شده‌اند، آیین‌نامه‌های ایمنی وجود نداشته است یا کامل نبوده‌اند.
او با بیان اینکه امکان تعطیلی مراکز درمانی ناایمن وجود ندارد، از ایمن‌سازی تعداد زیادی از این مراکز خبر داده بود. به گفته او برای اینکه به مراکز درمانی کمک کنیم، ایمن‌سازی آنها را فازبندی کردیم و متناسب با هر فاز مجوز فعالیت موقت به آنها می‌دهیم؛ کاری که در گذشته سابقه نداشته است. برخی از مراکز درمانی فاز دوم و سوم ایمن‌سازی را انجام داده‌اند و برخی دیگر هنوز در فاز اول ایمن‌سازی هستند. درصد زیادی از مراکز درمانی شهر تهران برای اولین بار در حدود ۱۸ ماهه گذشته ایمن‌سازی شده است.
آغاز ایمن‌سازی بیمارستان‌ها
علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران هم درباره وضعیت استحکام بیمارستان‌های تهران می‌گوید: در ارزیابی ایمنی انجام‌شده از ساختمان‌های بلندمرتبه و مهم شهر تهران نتایج ارزیابی در ۴ گروه A، B، C و D از طرف وزارت راه و شهرسازی اعلام می‌شود. گروه A و B تقریبا ایمن محسوب می‌شوند، ساختمان‌های گروه C نیازمند مقاوم‌سازی هستند و گروه D ممانعت از بهره‌برداری (متروپل شهر) هستند. ارزیابی‌ها در دست انجام است و هنوز برای کل بیمارستان‌ها انجام نشده است. این ارزیابی که برای ایمنی به لحاظ سازه‌ای است، برای اولین بار انجام می‌شود. در حوزه ایمنی حریق این ارزیابی در گذشته انجام شده بود.
به گفته او متأسفانه تعدادی از بیمارستان‌ها به لحاظ ایمنی سازه‌ای مشکل دارند که تعداد آنها انگشت‌شمار است (در این ارزیابی، سازه‌ها مدنظر هستند)؛ اما حتی یک بیمارستان ناایمن زیاد است؛ چرا‌که مرکز نجات جان انسان‌‌هاست و در مواقع زلزله، خط مقدم حفظ سلامت مردم هستند. در گذشته کسی درباره این موارد صحبت نمی‌کرد؛ اما امروز این امر با جدیت دنبال می‌شود. براساس ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور، متولی ارزیابی ایمنی و ایمن‌سازی مراکز درمانی، وزارت راه و شهرسازی با کمک وزارت بهداشت است.
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی هم به «شرق» می‌گوید در یکی، دو سال گذشته با همراهی وزارت بهداشت اقدامات خوبی درباره ایمن‌سازی بیمارستان‌ها انجام شده است و حدود دوهزار‌و 300 مرکز درمانی شناسایی شده‌اند که هزارو 800 مرکز درمانی توانسته‌اند تأییدیه ایمنی بگیرند؛ اما هنوز برخی از این بیمارستان‌ها نتوانسته‌اند تأیید‌یه‌های ما را که برای مراکز درمانی سخت‌گیرانه‌تر است، کسب کنند. این بیمارستان هم در حال ایمن‌سازی بود؛ اما هنوز اقدامات آن کامل نشده بود.
