انتقال آب دریای عمان به کویر مرکزی تا چه انداره راهگشای بحران آب است؟
امداد دریا
ایران کشوری کم‌آب در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک است که از دیرباز موضوع کم‌آبی از چالش‌های اکوسیستمی آن بوده است. اما در سال‌های اخیر با توسعه جمعیتی و صنعتی، مصرف آب از منابع موجود پیشی گرفته و تأمین آب از منابع دیگر جزو برنامه‌ها قرار گرفت. ازجمله طرح‌های مطرح در این زمینه، انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به داخل کشور است تا از این طریق بتوان بخشی از نیاز آبی بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب را تأمین کرد.
علی پیرولی- خبرنگار: ایران کشوری کم‌آب در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک است که از دیرباز موضوع کم‌آبی از چالش‌های اکوسیستمی آن بوده است. اما در سال‌های اخیر با توسعه جمعیتی و صنعتی، مصرف آب از منابع موجود پیشی گرفته و تأمین آب از منابع دیگر جزو برنامه‌ها قرار گرفت. ازجمله طرح‌های مطرح در این زمینه، انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به داخل کشور است تا از این طریق بتوان بخشی از نیاز آبی بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب را تأمین کرد.
طرح تأمین و انتقال آب به فلات مرکزی ایران، شامل تعدادی پروژه برای تأمین آب از محل دریای عمان و خلیج فارس و شیرین‌سازی و انتقال آن به مقاصد مصرف در استان‌های دچار کمبود آب به منظور توسعه اقتصادی است که در چند مسیر مختلف به وسیله سیستمی از تأسیسات آب‌شیرین‌کن، خطوط لوله انتقال آب، ایستگاه‌های پمپاژ و نیروگاه‌های برق اجرا می‌شود.
در این طرح برای استفاده از ۸٫۳ میلیارد مترمکعب آب دریای عمان و خلیج فارس برنامه‌ریزی شده است که از این میزان ۲٫۷ میلیارد مترمکعب آن شیرین‌سازی و برای تمام متقاضیان خریداری شده و برای استفاده در فعالیت‌های صنعتی، آشامیدنی و کشاورزی پربازده در طول مسیر خط لوله به مقاصد مصرف در فلات مرکزی ایران منتقل می‌شود.
در آخرین نقشه راه‌آب کشور، برای رفع کسری آب موجود در پاسخ به نیازها در ایران، لزوم برنامه‌ریزی و اقدام برای تأمین آب کشور از طریق کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی به میزان ۳۰٫۵ میلیارد مترمکعب (معادل ۳۴ درصد از کل مصرف آب در سال ۱۴۰۲) و تأمین ۲٫۷ میلیارد مترمکعب آب جدید با شیرین‌سازی آب دریا برای برخی مناطق (معادل سه درصد از کل مصرف آب در سال ۱۴۰۲) پیش‌بینی شده است که قسمت دوم در طرح تأمین و انتقال آب از دریای جنوب به فلات مرکزی ایران انجام شود. برای این منظور تاکنون طرح پنج مسیر و خط آب‌گذر نهایی و عملیاتی شده که برای انتقال آب دریای جنوب به هفت استان است و طول این خطوطِ انتقال آب ۳۷۰۰ کیلومتر است.
اهداف و دلایل توجیهی طرح
در مطالعات جامع آب کشور این نتیجه حاصل شد که در منطقه در محدوده رشته‌کوه زاگرس تا منتهی‌علیه شرق کشور تا افق ۱۴۲۵ برای تأمین نیازهای آب شرب و صنعت به میزان دو میلیارد مترمکعب کمبود آب وجود دارد. از طرف دیگر در این مطالعات نتیجه‌گیری شد که برای توسعه پایدار در این منطقه باید هم مصرف آب کشاورزی و هم سطح زیر کشت کاهش یابد که در غیر این صورت کسری آب وجود خواهد داشت و امکان تأمین این دو میلیارد مترمکعب برای شرب و صنعت وجود ندارد. از طرف دیگر در قوانین کشوری تغییر کاربری آب چاه کشاورزی برای استفاده در صنعت و شرب با ضوابطی بسیار محدود شده است؛
برای مثال در سال ۱۳۹۳، شورای عالی آب با بخش‌نامه‌ای ممنوعیت صدور پروانه جدید برای تغییر کاربری چاه‌های آب کشاورزی در تمام دشت‌های ممنوعه و نیمه‌ممنوعه کشور را ابلاغ کرد. تلاش‌ها برای تصویب قوانین جدید در مجلس برای قاعده‌مندکردن تغییر کاربری آب چاه کشاورزی موفق نبوده است؛ بنابراین برای تأمین این دو میلیارد مترمکعب دو راه پیشنهاد شد که مورد اول شامل خرید آب آمودریا از کشور تاجیکستان و راه دوم شیرین‌سازی آب دریای جنوب و انتقال به مقاصد مصرف در این منطقه از فلات مرکزی ایران بود. برای خرید آب از تاجیکستان و انتقال به این منطقه از ایران مذاکراتی هم انجام شد.
در نهایت شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای جنوب به مناطق دارای کسری آب برای صنعت و شرب در فلات مرکزی ایران با قید این شرط که تمام هزینه تأمین آب برای صنعت توسط بخش خصوصی تأمین شود و برای تأمین آب شرب، سهم ۲0 درصد از خطوط لوله در نظر گرفته شود تا در صورت نیاز دولت آب برای شرب خریداری کند، در دستور کار قرار گرفت.
در این مطالعات دو گزینه دیگر خرید آب از حوضه آبریز رود سند و پاکستان و استفاده از سدهای زیرزمینی در سواحل و مسیر رودهای زیرزمینی بررسی نشد.
طبق بررسی‌های این طرح، از مجموع تقریبی ۶۰ میلیارد مترمکعب آبی که سالانه در محدوده ۱۷ استانِ مورد بررسی مصرف می‌شود، دو میلیارد مترمکعب آن به مصرف صنعت می‌رسد که این میزان تا ۳۰ سال آینده (افق ۱۴۲۵) به بیش از سه میلیارد مترمکعب خواهد رسید. برای تأمین این میزان آب در این محدوده برآوردها نشان می‌دهد برای مصارف بخش صنعت، سالانه ۹۵۰ میلیون مترمکعب کمبود آب وجود خواهد داشت که به منظور تأمین نیازهای این بخش باید از طریق انتقال آب از دریا تأمین شود.
انتقال آب، اقتصادی‌تر از انتقال ماده معدنی
مطالعات فنی و اقتصادی انجام‌شده نشان می‌دهد انتقال آب شیرین‌شده از دریای عمان و خلیج فارس به مجتمع‌های صنعتی و معدنی جنوب شرق ایران و مرکز کشور اقتصادی‌تر از انتقال ماده معدنی به سواحل خلیج فارس است. در این راستا طرح شیرین‌سازی و انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به معادن جنوب شرق کشور برنامه‌ریزی شد تا ایجاد ارزش افزوده معدنی بالا، فرآوری مواد معدنی و جلوگیری از خام‌فروشی و در نتیجه جهش تولید و توسعه در این بخش محقق شود.
در فروردین‌ماه ۱۳۹۵ وزیر وقت نیرو از طرح در دست بررسی انتقال آب از دریای جنوب به ۱۷ استان برای تأمین نیاز بخش‌های مختلف به‌ویژه صنعت خبر داد. در این طرح تا افق ۱۴۲۰ برای تأمین بخشی از نیاز آبی، به ۱۷ استان آبرسانی می‌شود که شامل ۷9 درصد مساحت کشور است.
دلایل تاریخی انتخاب طرح انتقال آب دریا به فلات مرکزی
با توسعه صنایع و معادن در فلات مرکزی ایران و افزایش نیاز به آب برای توسعه صنعتی، تغییر کاربری حقابه‌های موجود در منطقه که اکثرا برای کشاورزی سنتی تخصیص یافته بودند ضروری به نظر رسید، ولی قوانین موجود اجازه خرید و فروش و تغییر کاربری آب چاه کشاورزی برای استفاده در صنعت یا شرب را نمی‌داد. با همراهی وزارت نیرو سال‌ها سعی شد قوانین خرید و فروش آب تصویب شود، ولی این مهم با مخالفت وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نمایندگان ادوار مجلس در دولت‌های مختلف اتفاق نیفتاد و ممنوعیت فروش آب کشاورزی برای استفاده در صنعت و خدمات پابرجا ماند.
تاریخچه طرح‌ها
با توسعه صنایع معدنی و فرآوری محصولات آن در استان کرمان نیاز به آب در این صنایع تشدید شد. از طرف دیگر خشکسالی و بحران شدید آب در دشت‌های رفسنجان و سیرجان در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به وجود آمد، طوری‌که چاه‌هایی که از عمق ۷۰ متری آب می‌کشیدند، تا عمق ۳۰۰ متر همدیگر آبی نداشتند. قوانین موجود نیز اجازه خرید آب چاه کشاورزی برای مصارف در صنعت و کاهش سطح زیر کشت کشاورزی را نمی‌داد. در این شرایط سندی در وزارت نیرو تهیه و به برخی صنایع فلات مرکزی ابلاغ شد که در این شرایط تا تاریخ مشخصی دیگر امکان تأمین آب آنها از منابع موجود در این فلات وجود ندارد و باید تا قبل از تاریخ مشخص‌شده با هزینه خود یا صنایع را به کنار دریا ببرند یا آب دریا را به این صنایع منتقل کنند. مطالعات فنی و اقتصادی مختلف برای بررسی دو گزینه انجام و نتیجه گرفته شد انتقال آب دریا به کنار معادن و فرآوری محصولات در کنار معدن (مانند معادن و صنایع گل‌گهر) به‌صرفه‌تر از انتقال مواد معدنی به سواحل است.
در این شرایط برخی شرکت‌های صنعتی و معدنی در استان کرمان و یزد، شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس (WASCO) را برای تأمین آب این صنایع تأسیس کردند و کار ایجاد خط اول انتقال آب دریا به این صنایع با عنوان طرح ملی «ساقی کوثر» برای ساخت تأسیسات شیرین‌سازی و انتقال آب دریا به ظرفیت ۵۹۵ میلیون مترمکعب در روز ظرف دو سال در اواخر دولت دهم و در اردیبهشت ۱۳۹۲ به صورت رسمی با حضور رئیس‌جمهور احمدی‌نژاد در بندرعباس شروع شد. پروژه خط اول در دولت یازدهم و دوازدهم در حالی اجرا شد که با مخالفت شدید وزارت نیرو و وزیر وقت (حمید چیت‌چیان) و وزیر راه و شهرسازی (عباس آخوندی) همراه بود.
صنایع، بدون کمترین حمایتی از طرف دولت، با توجه به داشتن مجوز برداشت آب دریا از وزارت نیرو و مجوز شروع کار که در دولت دهم صادر شده بود و طی‌کردن فرایند اخذ مجوز محیط زیستی، این طرح خط لوله انتقال آب دریا را اجرا کردند و در مراحل نهایی به‌تدریج وزارتخانه‌های مربوط و وزرای وقت توجیه شده و حتی در مراحل پایانی ساخت و افتتاح پروژه حضور پررنگ داشتند.
در آبان ۱۳۹۹ در مراسم افتتاح پروژه خط اول انتقال آب دریا، رئیس‌جمهور وقت حسن روحانی این خط لوله انتقال آب را خط انتقال امید به مردم منطقه نامید و بیان کرد: «این طرح مال ملت ایران است؛ کارگران، مهندسین، مدیران و همه آنهایی که تلاش کردند». همچنین در این مراسم به صورت همزمان طرح انتقال آب دریا به استان اصفهان، سیستان‌وبلوچستان و خراسان‌جنوبی و رضوی اعلام رسمی و شروع شد.
با پیشرفت مناسب خط یک انتقال آب دریا به صنایع در استان کرمان و یزد و نمایان‌شدن آینده موفقیت‌آمیز طرح، صنایع دارای کمبود آب در استان اصفهان نیز در سال ۱۳۹۷ با تأسیس شرکت تأمین آب صفه (IWASCO)، ساخت خط لوله شماره ۳ انتقال آب شیرین‌سازی‌شده دریا به صنایع استان اصفهان را در دستور کار قرار دادند. با قطع‌شدن جریان معمول آب رودخانه هیرمند به دشت سیستان و بحران در تأمین آب شرب مردم این منطقه و همچنین مشکل تأمین آب زاهدان، انتقال آب دریای عمان به این منطقه در قالب خط ۴ انتقال آب دریا به فلات مرکزی در دستور کار قرار گرفت و انتقال آب به استان خراسان‌جنوبی و رضوی نیز در همین مسیر و طرح خط لوله تعریف شد.
انتقال آب در خط لوله شماره ۴ به سه استان شرقی کشور برخلاف خطوط دیگر بخش عمده تأمین آب برای مصارف شرب و خدمات در این مناطق است و خریدار دولتی دارد و کارفرمای آن دولتی بوده و شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی است که به نمایندگی از شرکت آب منطقه‌ای سه استان شرقی کشور این کار را انجام می‌دهد. برای این منظور در سال ۱۴۰۰ با حمایت وزارت صمت و سرمایه‌گذاری شرکت‌های تابعه و وابسته به وزارت صمت، با هدف تأمین آب مورد نیاز خدمات، صنایع و معادن سه استان شرقی کشور، شرکت تأمین آب صنایع و معادن (IMWASCO) تأسیس شد که کار ساخت این خط انتقال آب را انجام دهد.
تأمین مالی طرح‌ها
مطالعات فنی و اقتصادی انجام‌شده نشان می‌دهد انتقال آب شیرین‌شده از دریای عمان و خلیج فارس به صنایع معدنی جنوب شرق ایران و مرکز کشور اقتصادی‌تر از انتقال ماده معدنی به سواحل خلیج فارس است.
در سند تخصیص آب برای طرح‌های انتقال آب شیرین‌سازی‌شده به فلات مرکزی ایران قید شده که تمامی هزینه طرح‌ها توسط بخش‌خصوصی و صنایع خریدار آب تأمین شود و در هر خط انتقال آب در حدود 10 درصد از ظرفیت انتقال آب در طرح برای آب شرب مناطق مسکونی در طول مسیر در نظر گرفته شود تا در صورت نیاز دولت از طریق خط لوله خریداری کند. بخش خصوصی برای تأمین مالی در این طرح‌ها (مثل سایر پروژه‌های توسعه‌ای بخش خصوصی) نیازمند است از منابع مختلف از جمله صندوق توسعه ملی و بانک‌ها تأمین مالی نماید.
تأمین برق
برای اجرای پنج طرح نخست انتقال آب دریا به فلات مرکزی ایران که در حال ساخت است به ۲۰۰۰ مگاوات برق نیاز است (که تأسیسات تولید و انتقال برق این طرح‌ها در قالب خود پروژه توسط مالکان ساخته خواهد شد) و قرار است بخشی از این انرژی از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر و برق سبز تأمین شود.
در اسناد مادر تمامی این طرح‌های انتقال آب قید شده است که تأسیسات تأمین و انتقال آب در این طرح‌ها باید برق خود را با ایجاد نیروگاه، خود تأمین کنند.
مسیرهای خط لوله انتقال آب
برای انتقال آب به فلات مرکزی ایران تاکنون پنج خط طرح‌ریزی و تخصیص آب داده شده است. خط نخست به طول ۸۲۶ کیلومتر و ظرفیت سالانه ۱۸۰ میلیون مترمکعب اجرا شده و به بهره‌برداری رسیده و که این خط ۵۰ میلیون مترمکعب آب شیرین‌سازی‌شده دریا را به استان هرمزگان و ۱۳۰ میلیون مترمکعب به سه مجموعه صنعتی گل‌گهر و مس سرچشمه در استان کرمان و چادرملو در استان یزد می‌رساند. خط ۲ از مبدأ خلیج فارس و استان هرمزگان با ظرفیت ۲۰۰ میلیون مترمکعب در سال به سمت استان‌های کرمان و یزد می‌رود. خط ۳ شامل انتقال آب به طول ۹۱۰–۱۰۸۰ کیلومتر از تنگه هرمز به استان اصفهان است که ۲۰۰ میلیون مترمکعب را در فاز اول و ۴۰۰ میلیون مترمکعب را در فاز دوم به این استان منتقل می‌کند. خط 4 انتقال 200 میلون مترمکعب آب تا فاز سوم از دریای عمان در ساحل چابهار به استان سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌جنوبی و رضوی است. خط 5 نیز شامل شیرین‌سازی و انتقال ۹۰ میلیون مترمکعب از خلیج فارس به مناطق صنعتی و جمعیتی استان فارس است.
خط نخست شامل شیرین‌سازی ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب دریا از ۳۰ کیلومتری غرب بندرعباس در تنگه هرمز و دهانه خلیج فارس است که ۵۰ میلیون مترمکعب آن به مصرف خود استان هرمزگان می‌رسد و باقی ۱۳۰ میلیون مترمکعب به مراکز صنعتی و جمعیتی استان‌های کرمان و یزد منتقل می‌شود. این طرح در روز ۱۳ آبان ۱۳۹۹ افتتاح شد و در سه قطعه به طول ۸۲۶ کیلومتر لوله‌گذاری شده و ۱۲ ایستگاه پمپاژ دارد و با حجم سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیاردتومانی اجرا و افتتاح شده است. طول این خط انتقال با احتساب انشعابات ۹۷۰ کیلومتر است.
قطعه نخست طرح از ۳۵ کیلومتری غرب شهر بندرعباس از محل تأسیسات آب‌شیرین‌کن (مجاور کارخانه کشتی‌سازی) آغاز شده و در ادامه به سمت شمال از ارتفاعات وارد دشت شده و در ارتفاع ۱۸۰۰ متری از سطح دریا به سمت مجتمع گل‌گهر واقع در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی سیرجان می‌رسد. پس از آن در ارتفاع ۲۷۵۰ متری به سمت معادن مس سرچشمه واقع در جنوب غرب شهر رفسنجان در استان کرمان ادامه می‌یابد.
سپس از ایستگاه شماره ۳ قطعه دوم خط انتقال در ارتفاع ۱۱۹۰ متری به سمت یزد تا منطقه صنایع فولادی اردکان یزد در شمال غرب این شهر ادامه مسیر می‌دهد که طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده در آینده به سمت معادن چادرملو خواهد رسید و این یعنی ایجاد خط انتقال به طول ۸۲۰ کیلومتر و استفاده از لوله‌هایی به قطر ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ میلی‌متر. خط دوم شامل شیرین‌سازی ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب دریا از ۳۰ کیلومتری غرب بندرعباس است که این آب توسط خط لوله شماره دو به موازات لوله خط ۱ به مقصد مراکز صنعتی و جمعیتی استان کرمان و یزد منتقل می‌شود که ۵۰ میلیون مترمکعب آن به مصرف خود استان هرمزگان می‌رسد و باقی ۱۳۰ میلیون مترمکعب به مراکز صنعتی و جمعیتی استان‌های کرمان و یزد منتقل می‌شود. در ابتدا طرح خط دوم انتقال آب دریای جنوب به فلات مرکزی با هدف اصلی انتقال آب به استان خراسان‌جنوبی و رضوی طراحی شد، ولی طرح انتقال آب به این دو استان از طریق این مسیر لغو شد تا انتقال آب به این استان‌ها از مسیر خط ۴ انتقال آب انجام شود.
در خط سوم، 400 میلیون مترمکعب آب دریا از مبدأ تنگه هرمز (از شرق بندرعباس و ساحل سیریک) شیرین‌سازی‌شده و از استان کرمان و یزد به مقصد صنایع و مراکز جمعیتی استان اصفهان در ارتفاع ۱۵۰۰ متری پمپاژ و منتقل می‌شود. میزان سرمایه‌گذاری در این پروژه دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار است.
برای طرح انتقال آب به اصفهان ۲۰ مسیر مورد مطالعه قرار گرفت و به دلیل غلظت املاح کمتر آب در تنگه هرمز (در مقایسه با خلیج فارس)، گزینه برتر آبگیری از ساحل دریای عمان در استان هرمزگان و انتقال از مسیر استان‌های کرمان و یزد تشخص داده شد. همچنین این مسیر امکان دفع شورابه به آب‌های آزاد دریای عمان را داشت. پس از تکمیل مطالعات طرح و انجام ارزیابی‌های زیست‌محیطی، عملیات اجرایی طرح در شهریورماه ۱۴۰۱ آغاز شد.
شرکت‌های فولاد مبارکه، پالایشگاه نفت اصفهان، ذوب‌آهن اصفهان، اتاق بازرگانی اصفهان، سازمان همیاری شهرداری‌های استان اصفهان، شهرداری اصفهان و شرکت فلز تدارک فولاد مبارکه در این طرح سهامدار هستند. ابَرپروژه انتقال آب به استان‌های مختلف از جمله استان صنعتی اصفهان می‌تواند زمینه‌ساز ادامه فعالیت مجموعه‌های بزرگ و کوچک تولیدی، رونق کسب‌وکار، جهش تولید، درآمدزایی و اشتغال‌زایی باشد. از سویی دیگر، حفظ تولید صنایع از جمله فولاد در سطح کلان و دیگر مجموعه‌های تولیدی بزرگ و کوچک در زمره برنامه‌ها و سیاست‌های مدیران و تصمیم‌گیران است و همین امر می‌طلبد که منابع آب تازه‌ای به این مناطق اضافه شود زیرا با منابع موجود نمی‌توان از پسِ نیاز بخش‌های مختلف به ویژه صنعت و تولید برآمد.
فاز اول طرح (خط ۳) برای انتقال 70 میلیون مترمکعب آب شیرین‌سازی‌شده در مسیر۵۲۰ کیلومتری از سیرجان تا اصفهان است و هزینه اجرای این فاز ۲۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. طول کل این خط انتقال آب ۱۰۸۰ کیلومتر از ساحل شرق بندرعباس تا اصفهان است. فاز دوم طرح (خط 3) برای انتقال 200 میلیون مترمکعب از ساحل سیریک تا اصفهان به طول 1080 کیلومتر است که هزینه اجرای فاز دوم ۱۱۳ هزار و صد میلیارد تومان است و به منظور انتقال تا ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای عمان پس از احداث خط انتقال دوم تعریف شده است. در خط چهارم، آب دریای عمان از ساحل شرق شهر چابهار به استان سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی منتقل می‌شود. این طرح به طول ۱۳۴۲ کیلومتر با سرمایه‌گذاری ۱۶۱ هزار میلیارد تومانی (۳٫۲ میلیارد دلار) در حال اجراست. تاریخ پایان این طرح سال 1405 پیش‌بینی شده است. ظرفیت انتقال آب خط لوله این طرح 200 میلیون مترمکعب آب شیرین‌سازی‌شده تا مقاصد مصرف است.
ابتدا قرار بر اجرای طرح انتقال آب دریا به خراسان‌جنوبی و رضوی از طریق دریای عمان بود که توسط کنسرسیوم و شرکتی با عنوان تابش اجرایی شود، اما در دوره‌ای بنا به تأکیدات رزم‌حسینی، استاندار سابق خراسان‌رضوی، مقرر شد انتقال آب به مشهد از خلیج فارس (که حداقل ۶۰ کیلومتر مسیر نزدیک‌تری دارد) انجام شود. در نهایت این طرح به مهندسان مشاور عرضه شد و ساخت این خط انتقال به این دو استان را از طریق دریای عمان و در مسیر خط ۴ سهل‌تر و سه، چهار سال سریع‌تر تشخیص دادند. دلیل این موضوع توپوگرافی زمین در خط انتقال نزدیک‌تر از مسیر بندرعباس، کرمان، خراسان‌جنوبی و مشهد ذکر شد که با حدود ۱۳۰۰ کیلومتر طول مسیر تا شهر مشهد، نیاز به عبور از کوه‌ها و حفاری تونل دارد و سه، چهار سال زمان رسیدن آب به خراسان‌رضوی را به تعویق می‌انداخت.
علی عبداللهی، مجری طرح مطالعات نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی کشور در سال ۱۳۹۹ گفته بود با توجه به اینکه مسیر انتقال آب خلیج‌فارس (به خراسان در خط ۲) هم‌اینک ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی را داراست و هزینه‌های کمتری برای انتقال آب به استان‌های خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی دارد (و حدود ۶۰ کیلومتر طول مسیر کوتاه‌تر است) با تصمیم رئیس‌جمهور، تأمین آب صنایع این استان‌ها از طریق خط دو خلیج‌فارس انجام خواهد شد. این خط از خلیج فارس برای استان فارس با ظرفیت اولیه ۹۵ میلیون مترمکعب در سال و ظرفیت نهایی ۲۱۰ میلیون مترمکعب در دست اجراست.
خط پنجم در غرب
خط پنجم شامل انتقال آب شیرین‌سازی‌شده از خلیج فارس به متقاضیان در استان فارس است که در فاز اول ظرفیت انتقال ۹۵ میلیون مترمکعب آب را دارد که در فاز دوم و نهایی، ظرفیت انتقال به ۲۱۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. این طرح با مشکل جذب سرمایه‌گذار و خریدار آب مواجه بوده است. در گذشته بخشی از آب آشامیدنی استان بوشهر از طریق انتقال آب از استان فارس تأمین می‌شد. طول این خط لوله در حدود ۷۰۰ کیلومتر بوده و قیمت تمام‌شده آب منتقل شده در مقصد در حدود دو یورو است.
آب دریا چه زمانی به اصفهان می‌رسد؟
فاز دوم انتقال آب از دریای عمان به اصفهان یک سال پس از فاز اول آغاز به کار کرد و قرار است فاز اول تا پایان سال 1403 و فاز دوم تا دو سال بعد از آن تکمیل شود؛ تکمیل هر دو فاز 200 میلیون مترمکعب آب به اصفهان می‌آورد.
به گزارش همشهری‌‌آنلاین، چند ابرپروژه انتقال آب دریا برای تأمین آب مورد نیاز کشور در حال اجراست که به گفته سخنگوی بخش طرح‌های ملی آب، در افق طرح حدود یک میلیارد مترمکعب از نیاز آبی کشور را تأمین خواهد کرد. آن‌طور که عیسی بزرگ‌زاده توضیح داده است، توسعه این ابرپروژه‌ها با کمک صنایع انجام می‌شود و سه طرح انتقال آب از دریای عمان، آب برای سیستان‌وبلوچستان و خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی، انتقال آب برای یزد و کرمان و انتقال آب برای اصفهان، مهم‌ترین آنها هستند. از این سه طرح که عملیات اجرایی‌شان شروع شده است، عملیات اجرایی فاز دوم طرح انتقال آب برای اصفهان در جریان سفر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری آغاز به کار کرد.
پیشرفت 80 درصدی انتقال آب به اصفهان
عملیات اجرایی فاز اول طرح انتقال آب عمان به اصفهان 7 مهرماه 1402 آغاز به کار کرد که رئیس‌جمهوری در جریان افتتاح آن گفت که زمان اجرای پروژه انتقال آب از دریای عمان به اصفهان به یک‌سوم رسیده است. آن‌طور که سیدابراهیم رئیسی توضیح داد، اعتبار مورد نیاز این پروژه با پیگیری وزیر صمت از سوی صنایع تأمین خواهد شود و تا امروز هم به همت استاندار اصفهان و وزیر صمت، کارها در حال اجراست و به خاطر کمبود منابع اعتباری، متوقف نشده است. به گفته او، گزارش مدیر پروژه و استاندار درباره پروژه انتقال آب نشان می‌دهد کاری که باید در مدت سه سال انجام می‌شد، ظرف یک سال انجام شده است. وزیر نیرو هم گفت که حجم آب انتقالی از دریای عمان به اصفهان پس از تکمیل پروژه در مقام مقایسه معادل حدود 20 درصد از آب مصرفی در استان اصفهان است. با جایگزینی این آب برای صنعت منابع آزاد شده آب سطحی در این بخش به حفظ حوضه آبریز زاینده‌رود کمک می‌کند.
مزایای انتقال آب دریای عمان به اصفهان
پروژه انتقال آب دریای عمان به اصفهان به طول بیش از هزار کیلومتر تا ساحل در دو فاز اجرا می‌شود و با تکمیل هر دو فاز، آب انتقالی از دریای عمان به اصفهان به 200 میلیون مترمعکب می‌رسد. آن‌طور که مسئولان اصفهان توضیح داده‌اند، نیاز آبی امروز صنایع اصفهان 50 میلیون مترمکعب و نیاز آینده‌شان 70 میلیون مترمکعب است و بقیه این آب انتقالی قرار است به مصرف کشاورزی اقتصادی، آشامیدنی و احیای زاینده‌رود اختصاص یابد. درواقع با این خط انتقال کشاورزی‌های گلخانه‌ای و کشاورزی‌های با توجیه اقتصادی در اصفهان و همچنین روستاها و مناطق محروم طول مسیر در چهار استان هرمزگان، کرمان، یزد و اصفهان بهره‌مند می‌شوند. به غیر از کشاورزی و آشامیدنی، زاینده‌رود در این طرح دیده شده و قرار است در فاز نخست برداشت آب از زاینده‌رود توسط صنایع قطع شود.
