معجزه معماری

از معماری برای فقرا تا احیای خاطرات خانه‌های قدیمی و بناهای دوستدار محیط زیست، کارهای بزرگی است که هفت استودیوی معماری در آمریکای لاتین انجام داده‌اند. معماران این هفت استودیو معتقدند که هنر معماری نباید در انحصار ثروتمندان باشد یا به محیط زیست آسیب بزند، آنها از معجزات معماری می‌گویند؛ از بنای دبستانی که توانسته است میزان فرار دانش‌آموزان از درس و مدرسه را کاهش دهد یا سازه کوچکی که امنیت غذایی مردمان فقیر یک محله حاشیه‌ای در کلمبیا را تأمین کرده، یا باشگاه ورزشی که از دل یک خانه مسکونی زاده شده و برای مالکان خود شغلی دست و پا کرده است.

Alsar Ateliê

نام یک استودیوی معماری در بوگوتا پایتخت کلمبیاست‌. این استودیوی نوپا بعد از شیوع کرونا شروع به کار کرد و تصمیم گرفت که پروژه‌های خود را با هدف توانمندسازی مناطق محروم کشور طراحی و اجرا کند. منابع مالی این شرکت از طریق سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و نیکوکاران تأمین می‌شود.‌

یکی از طرح‌های این استودیوی معماری در محله غیررسمی و فقیرنشین سن لوئیس، اجرا شده است؛ سازه‌ای از ترکیب فلز و پارچه که آب مه را برای ساکنان محله جمع‌آوری می‌کند و آب آشامیدنی بهداشتی و آب کشاورزی شهری را در اختیار آنان می‌گذارد.

این طرح با همکاری جامعه معماران کلمبیا و به سرپرستی سزار سالومون و الخاندرو سالداریاگا، شکل گرفت.

معماران طرح می‌گویند که سازه در واقع یک سازه فولادی و پارچه‌ای ساده است که سرهم‌بندی آن نیاز به هیچ دانش خاصی ندارد و ساکنان محله به‌راحتی می‌توانند از آن ایده بگیرند و با راه‌های خلاقانه و ارزان‌قیمت مشکلات خود را حل کنند.

این سازه که بدون استفاده از ماشین‌آلات سنگین یا بتن ساخته شده است، با استفاده از پارچه‌ای سفید که در نمای سازه تعبیه شده، آب موجود در مه را متراکم و سپس آن را با ساختاری از لوله‌های PVC جمع آوری می‌کند. آب جمع‌آوری‌شده برای مصارف خانگی مانند نظافت و شست‌وشو استفاده می‌شود و همچنین اهالی از آن برای کشاورزی شهری و درآمدزایی استفاده می‌کنند. ضمن اینکه امنیت غذایی محله فقیرنشین سن‌لوئیس را تأمین کرده است.

به گفته معماران طرح این سازه می‌تواند روش‌های سنتی ساخت‌وساز را به چالش بکشد و نشان دهد که چگونه می‌توان با ایده‌های ساده و ارزان‌قیمت برای فقرا امکانات زندگی راحت‌تر را فراهم کرد.

RUINA

نام یک استودیوی معماری در سائوپائولو برزیل است. به گزارش ArchDaily این استودیوی معماری تلاش‌های خلاقانه‌ای برای کاهش ضایعات و بازیافت مصالح ساختمانی دارد. به اعتقاد معماران این استودیو بازیافت ضایعات ساختمانی می‌تواند باعث آسیب کمتر به محیط زیست شود و از سوی دیگر، نه‌تنها هزینه ساخت‌وساز را کاهش می‌دهد بلکه خاطرات ساختمان‌های قدیمی را برای مالکان آنها زنده نگه می‌دارد.

یکی از سفارش‌های این استودیوی معماری آپارتمانی ۱۲۳ مترمربعی در ساختمان اولگا فریرا، در محله Paraíso، در جنوب سائوپائولو است.

ساختمانی شش طبقه که در سال ۱۹۷۰ میلادی در نبش خیابان‌های آشیل ماستتی و توماس کاروالال ساخته شده بود. معماران این استودیو توضیح می‌دهند اولین ایرادی که در خانه احساس کردند، این بود که نور طبیعی به حد کافی در ساختمان وجود ندارد و تهویه دچار مشکل است. آنها نقشه‌های متفاوتی طراحی می‌کنند تا با کمترین تخریب ممکن، این ایرادها را اصلاح کنند. همچنین فکر می‌کنند که چگونه آجرهای کهنه، سرامیک‌های قدیمی، پوشش‌های سیمانی، شیشه‌ها، بلوک‌های نامنظم و کفپوش چوبی پارکت خانه را دوباره مورد استفاده قرار دهند؟

معماران همچنین فکر می‌کنند سیم‌کشی‌های ساختمان تا حد ممکن جابه‌جا نشوند که مجبور به بریدگی دیوار نباشند و البته در و پنجره‌های آهنی کهنه هم با دقت برداشته و بازسازی شوند و دوباره سر جای خود قرار بگیرند. برای بازیافت مصالح ساختمانی یک ایده خلاقانه به ذهن معماران می‌رسد؛ آنها با کمک یک سنگ‌شکن کوچک آجرها، سرامیک، ملات‌های ناهموار، سیمان، گچ و حتی پارکت چوبی کهنه را به قطعات ریز و نامنظم می‌شکنند و با سیمان تازه مخلوط کرده و با آن روکش دیوارهای جدید و میزها و پیشخوان‌ها را می‌سازند. از بعضی آجرهای کهنه هم در طراحی فضاهای خاطره‌انگیز خانه کمک می‌گیرند. معماران توضیح می‌دهند که با این کار نه‌تنها ضایعات ساختمانی به حداقل رسیده بلکه خاطرات این خانه درست شبیه فضای یک موزه نگهداری شده است.

Infraestudio Infraestudio

نام استودیوی معماری در هاوانای کوباست. معماران این استودیو از آن جهت سرآمد شده‌اند که خلاقانه از محدودیت منابع مالی دولت و بخش خصوصی عبور کرده‌اند و آثاری ارزان اما چشم‌نواز می‌سازند. یکی از آثار این گروه معماری خانه‌ای روی صخره‌ای در غرب هاواناست که توسط دریا احاطه شده است.

خانه‌ای قدیمی و مربعی در مساحت ۱۴ در ۱۴ متر با سقف شیروانی و درگاه‌هایی در هر چهار طرف.

معماران فکر کردند که بافت قدیمی خانه حفظ شود و زمانی که مالکان آخر هفته به این خانه می‌آیند از تمام چهار سمت خانه در آغوش چشم‌انداز منطقه قرار بگیرند و پس از بازگشت به شهر، خانه توسط درپوش‌های متحرک چوبی بسته و کل نمای ساختمان پشت درپوش‌ها مخفی شود.

در واقع خانه یک رواق ساده و بدون محوطه است که با دو ستون ۱۴متری به محیط تکیه کرده و پوشش خانه از چوب نخل است که خانه کوچک‌تری از شیشه و بتن مسلح را پنهان می‌کند.

در محوطه درونی خانه، اتاق خواب از سقف آویزان است و اتاق میهمانان در زیرزمین پنهان شده است و توسط یک پاسیو طولانی و باریک روشن می‌شود. معماری این خانه رنگ و بوی معماری بومی منطقه را دارد؛ خانه‌هایی برای خشک کردن تنباکو که سراسر از چوب نخل پوشیده شده‌اند.

Gru.a

شرکت معماری مستقر در ریودوژانیرو برزیل است. معماران این شرکت اعتقادی به سازه‌های سنگین، حجیم و غیرمنعطف ندارند. آنها می‌گویند که سازه‌ها باید کاربردی و تا حد ممکن سبک و قابل جداسازی و مونتاژ باشد.

آنها از بی‌ثباتی و دگرگونی عناصر طبیعت الهام گرفته‌اند و اعتقاد دارند که باید از حداقل منابع، کاربردی‌ترین استفاده را داشت.

یکی از پروژه‌های این شرکت، بازسازی خانه‌ای مسکونی با ساختمانی نامتعارف بود؛ یک ساختمان مستطیلی باریک که فقط پنج متر عرض و ۲۰ متر طول داشت.

در ۱۲ متر ابتدای خانه یک پاسیو روشن و بزرگ وجود داشت. معماران برای انتقال نور و روشنایی پاسیو به درون خانه، تمام دیوارهای جداکننده فضا را برداشتند و اتاق نشیمن، آشپزخانه و اتاق غذاخوری را یکپارچه کردند.

در بخش انتهایی خانه یک فضای خصوصی دو طبقه ایجاد کرده و آن را با یک فضای سرباز مربعی به بقیه خانه متصل کردند. معماران در این پروژه از حداقل دیوار و سازه استفاده کرده‌اند و فقط با مبلمان، فضای نشیمن، آشپزخانه و غذاخوری را تفکیک کرده‌اند.

ASPJ Arquitectura، Paisaje y Territorio ASPJ

نام یک استودیوی معماری در مکزیکوسیتی مکزیک است. معماران این مرکز می‌گویند برای آنها بسیار مهم است ساختمانی طراحی کنند که نظم محیط را به هم نریزد و بیشترین استفاده را از مواد قابل بازیافت در طبیعت داشته باشد.

آنها تأکید دارند که زمین زیادی اشغال نکنند و ساختمان سبک و شبیه معماری بومی به نظر برسد. La lomita نام ساختمانی است که آنها در یک منطقه طبیعی و بالای یک تپه ساخته‌اند. این منطقه در محاصره کوه‌ها و منطقه‌ای تاریخی است و معماران تلاش کرده‌اند که ساختمان به‌آرامی در این محیط بنشیند بی‌آنکه چشم‌انداز طبیعت و آثار تاریخی را مخدوش کند. از آن سو این ساختمان فقط ۲۰ درصد از زمین پروژه را اشغال کرده و بقیه مساحت پروژه برای پرورش گیاهان دارویی و خوراکی اختصاص پیدا کرده است. این باغچه کوچک تلاش معماران برای بازسازی سنت تمدن مایاهاست و نیاز غذایی و دارویی خانواده ساکن ساختمان را تأمین می‌کند.

ساختمان فقط با یک مونتاژ ساده از چوب و فلز شکل گرفته است. طاق سقف بر اساس مسیر حرکت تابستانه خورشید طراحی شده تا حرارت اضافه را دفع کند و در بخشی از پشت‌بام امکان جمع‌آوری آب باران برای مصرف خانگی و آبیاری باغ فراهم شده است. همچنین ساختمان امکان بازچرخانی آب و تصفیه فاضلاب را دارد.

Natura Futura

یک استودیوی معماری در اکوادور است. معماران این مرکز تلاش می‌کنند که برای اجرای پروژه‌های خود مشارکت جامعه محلی را جلب کنند. آنها نیروی کار بومی را استخدام و تلاش می‌کنند با ارزان‌ترین شیوه ممکن، بهترین آثار معماری را در محلات فقیرنشین خلق کنند. دستمزد معماران این استودیو گاهی غیرمنتظره است؛ مثلا آنها برای کمک به کارآفرینی یک زوج فقیر، قبول کردند که در ازای طراحی باشگاه ورزشی برای این زوج، از آنها خدمات ورزشی رایگان بگیرند.

گذشته از این، معماران این استودیو اعتقاد دارند که استفاده از مواد و مصالح محلی و نیروی کار بومی، آسیب به محیط زیست را به حداقل می‌رساند.

شهر باباهویو در لوس ریوس، اکوادور؛ شهر ساحلی کوچکی است که فقط حدود ۱۷۵ هزار نفر جمعیت دارد و البته در این شهر اماکن عمومی و فضاهای جمعی کمی وجود دارد. معماران Natura futura می‌گویند که این مشکل در سراسر آمریکای لاتین وجود دارد و کمبود فضاهای جمعی به نوعی ارتباط بین شهر و شهروندان را گسسته است.

ماریا و کارلوس، یک زوج جوان اهل باباهویو هستند که تصمیم می‌گیرند بخشی از خانه خود را تبدیل به باشگاه ورزشی کنند و از آن پول درآورند. معماران استودیو Natura futura فکر کردند که برای صرفه‌جویی در هزینه‌های این زوج تا حد ممکن طراحی اولیه ساختمان، ستون‌ها، سقف‌ها و دیوارهای جداکننده را حفظ کنند.

معماران فکر کردند که این باشگاه ورزشی را به گونه‌ای طراحی کنند که همسایگان بتوانند یکدیگر را ببینند و فضای تعامل اجتماعی در محله تقویت شود.

چوب، بتن و فلز مواد ارزان‌قیمت محلی بودند که برای کاهش هزینه‌های این زوج انتخاب شدند. در طبقه چهارم که به پشت‌بام دسترسی دارد، بخشی از سقف و دیوارها برداشته شد تا امکان ورزش‌های هوازی فراهم باشد و مشتریان بتوانند از تابش نور خورشید و حتی بارش باران بهره‌مند شوند.

در سایر طبقات هم پنجره‌های یکپارچه بزرگ و تاشو طراحی شد تا هنگام فعالیت باشگاه، پنجره‌ها گشوده شود و مشتریان از طریق بالکن بتوانند شهر را تماشا کنند و اهالی محله و مشتریان باشگاه و شهر با یکدیگر پیوند بخورند.

Al borde

نام استودیوی معماری در اکوادور است که تلاش می‌کند با آثار معماری به نیازهای جوامع محلی پاسخ دهد. معماران این استودیو بیشتر در مناطق دورافتاده کار می‌کنند و به دنبال آن هستند که با کمک صنعتگران محلی اقتصاد بومی را تقویت کنند. این معماران می‌گویند که به دنبال ساختمان‌هایی هستند که افراد با آن بیشترین ارتباط را برقرار می‌کنند. آنها برای رسیدن به این هدف، به اصالت‌های فرهنگی اهمیت خاصی می‌دهند.

یک تجربه جالب و متفاوت این استودیوی معماری ساخت مدرسه Nueva Esperanza است؛ مدرسه‌ای خاص در یک منطقه دورافتاده که شغل اصلی اهالی آن ماهیگیری و کشاورزی است و البته اکثر مردم آن بیسواد هستند. بیشتر مدارسی که نزدیک این روستا قرار دارند، بتنی هستند با پنجره‌های مستطیل‌شکل و میله‌هایی شبیه میله‌های زندان. معلمان این مدارس می‌گویند میزان فرار دانش‌آموزان از این مدارس به‌شدت زیاد است. معماران استودیوی Al borde فکر کردند که دلیل فرار گسترده بچه‌ها از مدارس بتنی این است که آنها نمی‌توانند با مدرسه خود ارتباط برقرار کنند و احساسات و تخیل بچه‌ها در این مدارس سرکوب می‌شود.

این معماران تصمیم گرفتند برای بچه‌ها مدرسه‌ای بسازند که احساس آزادی کنند؛ مدرسه‌ای که درها و پنجره‌ها و راه‌های زیادی به فضای آزاد دارد و دیواره‌های آن سیمانی و بتنی نیست و برعکس از مواد انعطاف‌پذیرتری مثل چوب‌های بامبو و حصیر درست شده است. این معماران فکر کردند چوب‌های بامبو و حصیر حس راحتی بیشتری برای بچه‌ها ایجاد می‌کند و مدرسه‌ای است که بیشتر به طبیعت روستایی منطقه شبیه است.

معلمان می‌گویند معماری مدرسه جدید سخاوتمندانه است و برای بچه‌ها این حس را ایجاد نمی‌کند که قرار است زندانی شوند و به همین دلیل میزان فرار از این مدرسه به‌طور محسوسی پایین‌تر از بقیه مدارس است.